عنوان :

مقاله بررسی رابطه سبک رهبری مدیران با میزان رضایت شغلی

دبیران

تعداد صفحات : ۱۴۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

رهبری عبارت است از عمل تأثیرگذاری برافراد بطوریکه از روی میل و علاقه برای هدفهای گروهی تلاش کنند به عبارت دیگر رهبری هنر یا علم نفوذ در اشخاص در جهت حصول به هدفهای تعیین شده می‌باشد.

سبک مدیریت بعنوان یک متغیر علتی یا بعبارت دیگر بعنوان مهمترین متغیر در سازمان، ادراکات، انتظارات، نقش ها،گرایش ها و نگرش ها، سنت ها و روشهای گروه کار، ارزشها، فرهنگ، اهداف، نیروهای انگیزشی و بالاخره رفتار افراد و کارکنان سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حال اگر این تأثیرات مثبت باشد به همان میزان در سازمانهای تجاری و بازرگانی، افزایش تولید، کاهش هزینه ها، افزایش فروش و درآمدها را به دنبال خواهد داشت و ارتباط میان سازمان مربوطه را با سایر سازمانها و اتحادیه ها افزایش داده و میزان نقل و انتقالات، غیبت و ترک کار در میان کارکنان سازمان را نیز به حداقل می‌رساند. این متغیرها در سازمان های آموزشی در مدارس موجب غنای فرآیند آموزشی و یادگیری شده و فارغ التحصیلان با کیفیت بالا را به جامعه تحویل می‌دهد، چنانچه سبک مدیریتی مدیر بدون توجه و در نظر گرفتن متغیرهای درون سازمان اتخاذ و اعمال شود به احتمال زیاد تأثیرات منفی زیادی را روی متغیرهای سازمان خواهد گذاشت و در نتیجه برخلاف جریان فوق عمل خواهد شد، در این صورت ادراکات، انتظارات، نقش ها را تحت تأثیر قرار داده و میزان ترک خدمت افزایش خواهد یافت. و رضایت شغلی یک حالت احساسی مثبت یا مطبوع است که پیامد ارزیابی شغلی یا تجربه فرد است. این حالت احساسی مثبت کمک زیادی به سلامت فیزیکی و روانی افراد میکند. از نظر سازمانی، سطح بالای رضایت شغلی منعکس کننده جو سازمانی بسیار مطلوب است که منجر به جذب و بقای کارکنان می‌شود.

بنابراین موضوع مورد تحقیق بررسی رابطه بین سبک رهبری مدیران براساس نظریه لیکرت با میزان رضایت شغلی دبیران مدارس راهنمایی دخترانه شاهد شهر تهران می‌باشد. جامعه آماری این پژوهش را تعداد ۲۰۱ نفر از دبیران زن شاغل در مدارس راهنمایی دخترانه شاهد شهر تهران تشکیل می‌دهند که تعداد ۱۳۳ نفر از این تعداد به عنوان نمونه انتخاب گردیده‌اند ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش دو پرسشنامه بسته پاسخ مربوط به سبک رهبری و رضایت شغلی می‌باشد. در خصوص ویژگی‌ها و مشخصات فردی نمونه انتخابی می‌توان گفت که پنج ویژگی شامل سن، میزان تحصیلات، سابقه تدریس، سابقه تدریس در مدارس شاهد و تاهل مورد بررسی قرار گرفت.

نتایج نشان می دهد که بین سبک رهبری مدیران از دیدگاه لیکرت با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر رابطه معنی‌داری وجود دارد .

واژه های کلیدی: سبک رهبری ، مدیر،  نظریه لیکرت ، رضایت شغلی

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق
مقدمه    ۲
بیان مسأله     ۳
دلایل ضرورت و توجیه انجام تحقیق     ۳
اهداف تحقیق     ۵
اهداف کلی تحقیق     ۵
اهداف ویژه تحقیق     ۶
فرضیه‌های تحقیق     ۶
فرضهای تحقیق یا جانشین     ۶
متغیرهای اساسی تحقیق     ۶
تعریف عملیاتی واژه‌ها و اصلاحات     ۷
تعریف رهبری     ۷
تعریف سبک رهبری لیکرت     ۸
تعریف رضایت شغلی     ۹
دبیران     ۱۰
مدارس شاهد     ۱۱
مشکلات و تنگناهای تحقیق     ۱۱
فصل دوم: ادبیات تحقیق
بخش اول (رهبری)     ۱۴
مقدمه    ۱۴
تعریف رهبری     ۱۵
تمایز مدیریت و رهبری    ۱۶
تعریف سبک رهبری    ۱۷
تئوری‌های رهبری     ۱۸
تئوری‌های شخصیتی رهبری     ۱۹
نظریه سنتی رهبری     ۱۹
نظریه صفات شخصی رهبر    ۲۰
تئوری‌های رفتاری رهبری     ۲۰
مطالعت دانشگاه آیووا     ۲۱
مطالعات دانشگاه اُهایو     ۲۲
مطالعات دانشگاه میشیگان     ۲۲
شبکه مدیریت     ۲۳
تحقیقات اسکاندیناوی     ۲۵
تئوری‌های اقتضایی     ۲۶
الگوی فیدلر     ۲۶
تئوری موقعیتی هرسی و بلانچارد    ۲۸
تئوری مبتنی برتبادل نظر رهبر با اعضاء     ۳۱
تئوری مسیر ـ هدف     ۳۲
الگوی رهبری مشارکتی     ۳۴
متغیرهای موقعیتی در الگوی تجدیدنظر شده رهبری مشارکتی     ۳۵
پنج شیوه رهبری در الگوی رهبری مشارکتی     ۳۶
سیستمهای مدیریت     ۳۷
سبک رهبری لیکرت     ۳۷
تئوری‌های جدید رهبری     ۴۱
جایگزینی رهبری     ۴۱
رهبر عملگرا و رهبر ایجاد کننده تحول     ۴۲
رهبر عملگرا     ۴۳
رهبرانی که تحول ایجاد می‌کنند     ۴۳
بخش دوم (رضایت شغلی)    ۴۵
ارزشها     ۴۵
انواع ارزش     ۴۵
نگرشها     ۴۶
انگیزش     ۴۷
نظریه‌های انگیزش     ۴۹
تئوری‌های محتوایی     ۵۰
۱ـ تئوری سلسله مراتب نیازها    ۵۰
۲ـ تئوری دو جنبه‌ای انسان     ۵۳
۳ـ تئوری دو عامل انگیزش     ۵۳
۴ـ تئوری سه نیاز مک‌کلند     ۵۴
۵ـ تئوری نیازهای زیستی، تعلق و رشد     ۵۵
تئوری‌های فرآیندی     ۵۶
۱ـ تئوری انتظار و احتمال     ۵۶
۲ـ تئوری برابری     ۵۸
۳ـ تئوری اسناد     ۵۹
انواع نگرش     ۶۰
رضایت شغلی     ۶۲
رابطه انگیزش با رضایت شغلی     ۶۲
۱ تاریخچه مطالعات در مورد رضایت شغلی     ۶۲
۲ تعریف رضایت شغلی     ۶۳
(۱-۲) تعیین رضایت شغلی     ۶۶
۳ عوامل تعیین کننده رضایت شغلی     ۶۷
۴ عوامل مؤثر بر رضایت شغلی     ۶۹
۵ فاکتورهای مؤثر در رضایت شغلی از نظر «جنیفر»     ۷۰
۶ پیامدهای رضایت شغلی و عدم رضایت شغلی     ۷۱
۷ نظریه‌های رضایت شغلی     ۷۲
– نظریه «بروفی»    ۷۲
– نظریه «کورمن»     ۷۳
– نظریه «پارسون»     ۷۴
اندازه‌گیری رضایت شغلی     ۷۵
بخش سوم (سابقه تحقیقاتی موضوع)     ۷۷
تحقیقات خارجی     ۷۷
تحقیقات داخلی     ۸۰
خلاصه فصل     ۸۴
فصل سوم: روش انجام تحقیق
روش تحقیق     ۸۷
جامعه و نمونه آماری     ۸۸
تعداد و روش نمونه‌گیری     ۸۹
روش و ابزار گردآوری اطلاعات     ۹۰
روایی و اعتبار پرسشنامه‌ها     ۹۳
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات     ۹۵
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
بخش اول ـ توصیف داده‌ها     ۹۷
بخش دوم ـ تحلیل استنباطی داده‌ها     ۱۲۰
آزمون فرضیه‌ها     ۱۲۱
فصل پنجم: نتایج و پیشنهادها
خلاصه یافته های پژوهشی     ۱۲۵
یافته های دیگر پژوهش     ۱۲۸
محدودیتهای تحقیق     ۱۳۰
الف – محدودیتهای خارج از کنترل محقق     ۱۳۰
ب – محدودیتهای در اختیار محقق     ۱۳۱
پیشنهادها     ۱۳۱
فهرست منابع فارسی     ۱۳۳
فهرست منابع خارجی    ۱۳۷

فهرست منابع فارسی

۱٫  الوانی، سید مهدی: مدیریت عمومی‌، چاپ شانزدهم، نشر نی، ۱۳۸۰٫
۲٫    استونر، جیمزآرتور فینچ. آر، ادوارد فری من، دانیل آر، گیلبرت: مدیریت(سازماندهی، رهبری، کنترل) ترجمه علی پارساییان و محمد اعرابی، جلد دوم، چاپ اول، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۷۹٫
۳٫    اسماعیلی، حسن: بررسی رابطه رضایت شغلی و عملکرد آموزشی معلمان مقطع ابتدایی آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تهران، دانشگاه تربیت معلم، ۱۳۷۳٫
۴٫    بحرالعلوم، حسین: ارتباط بین فرهنگ سازمانی و سبک مدیریت با رضایت شغلی کارشناسان تربیت بدنی شاغل در تهران، دانشکده تربیت بدنی دانشگاه تربیت معلم، ۱۳۷۸٫
۵٫         برنجی، محمدرضا: مدیریت آموزشی و آموزشگاهی، چاپ اول، گلچین،۱۳۷۱ .
۶٫    بست، جان: روش‌های تحقیق در علوم تربیتی و رفتاری، ترجمه شریفی، حسن پاشا و طالقانی، انتشارات رشد، تهران. ۱۳۷۰٫
۷٫    پارکینسون، نورث‌کوت، رستم جی و ساپر: اندیشه‌های بزرگ در مدیریت، مهدی ایران نژاد پاریز(مترجم)، تهران، انتشارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی‌ایران، ۱۳۶۹٫
۸٫    پرداختچی، محمد حسن:«مدیریت آموزشی به عنوان قلمرو حرفه‌ای» مجله مدیریت در آموزش و پرورش، شماره ۳، بهار ۱۳۷۴
۹٫         پرهیزکار، کمال: روابط انسانی در مدیریت، تهران، انتشارات اشراقی، ۱۳۶۸٫
۱۰٫       جاسبی، عبداله: اصول و مبانی مدیریت، ۱۳۶۷٫
۱۱٫   جعفر پور منفرد، سعید: بررسی رابطه بین سبک‌های رهبری لیکرت با میزان رضایت شغلی دبیران مدارس پسرانه شاهد شهر تهران، دانشکده علوم اجتماعی وروان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۳۸۳٫
۱۲٫   داشخانه، فاطمه: رابطه بین میزان مقبولیت مدیران نزد معلمان با رضایت شغلی معلمان در مقطع متوسطه شهر تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۳٫
۱۳٫       دسلر، گری: مبانی مدیریت، ترجمه داود مدنی، جلد دوم، تهران، چاپ آرین، ۱۳۶۸٫
۱۴٫       دلاور، علی: روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی، ۱۳۸۰٫
۱۵٫   دیویس، کیت و نیواستروم، جان: رفتار انسانی در کار(رفتار سازمانی) ترجمه محمد علی طوسی، تهران، مرکز آموزش مدیریت دولتی، ۱۳۷۷٫
۱۶٫   رابینز، استیفین پی: رفتار سازمانی، مترجمان علی پارساییان و سید محمد اعرابی، جلد دوم، چاپ ششم، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۸۴٫
۱۷٫       رضائیان، علی: مدیریت رفتار سازمانی، چاپ دوم، تهران، انتشارات سمت، ۱۳۸۰٫
۱۸٫   ساعتچی، محمود: روانشناسی در کار، سازمان و مدیریت، چاپ اول، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران، ۱۳۶۹٫
۱۹٫       سرمد، غلامعلی: روابط انسانی در سازمان‌های آموزشی، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران، ۱۳۷۸٫
۲۰٫       سلیمی، قربانعلی: مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق در آموزش و پرورش، انتشارات بعثت، ۱۳۷۰٫
۲۱٫       شفیع‌آبادی، عبداله: راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه‌ای، چاپ ششم، نشر رشد، تهران، ۱۳۷۲٫

فهرست منابع خارجی :

۱-     Mckee,Jane Gallimore, Leadership Styles of Community College Presidents and Faculty Jof Satisfaction, Jan Mar, 1991.

۲-     Heller,H.William, and others, the Relation ship bitween theacher Job satisfaction and principal Leadership style, 1993.

۳-     Stout,John,k. Supervisors,structucturing and Consideration Behaviors and Workers, Job Satisfaction, Stress, and Healt problems, 1984.

۴-     Ciriello,Marria.j,catholic School teachers viws of Job Satisfaction and Word Cirumstances and the Relationship to Commitment, Boston, 1990.

۵-     Arnold H.J,Feldman D.C organizational behavior, (singapor: Mcgraw-Hill.I.N.C.1986) P.86.

مقدمه

اساساً نیاز به مدیریت در همه زمینه‌های اجتماعی امری لازم و ضروری است. منابع انسانی و مادی عظیم بدون هدایت و رهبری لایق، بزودی رو به نابودی می‌رود. اما در این بین مدیریت آموزشی به دلیل تأثیری که عملکرد آموزش و پرورش برکلیه ارکان جامعه دارد از حساسیت ویژه‌ای نسبت به سایر مدیریت‌ها برخوردار است. از طرفی مراکز آموزشی بیش از هر نهاد دیگربا انسان سروکار دارد و از سوی دیگر در انتقال میراث فرهنگی جامعه از نسلی به نسل دیگر و آماده‌سازی زمینه برای باروری میراث فرهنگی، هیچ یک از عناصر جامعه به اندازه معلم سهم و نقش اساسی ندارد.

کارایی و اثربخشی نظام آموزشی در گرو مدیریت اثربخش و کارآمد این نظام است. امروزه با توجه به تغییرات شگرف و بی‌سابقه‌ای که در اقتصاد، سیاسیت، علم و تکنولوژی بخصوص در چند دهه اخیر به وقوع پیوسته، وظایف و کارکردهای مدیریت به مراتب گسترده‌تر و پیچیده‌تر و دشوارتر از گذشته شده است. به طوری که تنها افرادی که از نظر حرفه‌ای برای این مسئولیت آموزش دیده و تربیت شده‌اند، با اثربخشی و کارآیی قادر به انجام وظایف محوله خواهند بود به همین لحاظ مدیریت امروز براساس ویژگی‌هایی که دارد یک حرفه تخصصی تلقی می‌شود. (پرداختچی، ۱۳۷۴، ص۵۵)

لزوم به‌کارگیری توان و استعداد تخصصی موجود نیروی انسانی، وجود جو مساعد، انگیزه مناسب و رضایت شغلی در میان آنها می‌باشد. لذا نیروی انسانی، عامل مهمی در موفقیت و پیشرفت هر سازمان بوده و هیچ سازمانی بدون وجود آن نخواهد توانست به تمامی اهداف مورد نظر خود دست یابد. (هوی و میسکل، ۱۳۷۱، ص۱۸)

بنابراین با توجه به اهمیت بحث مدیریت و رهبری درمدارس و همچنین اهمیت رضایت شغلی معلمین به عنوان عناصر کلیدی در مدرسه، در تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین سبک رهبری مدیر مدرسه با میزان رضایت شغلی دبیران می‌پردازیم.

 بیان مساله

در این تحقیق میزان رضایت شغلی دبیران زن مدارس راهنمایی دخترانه شاهد شهر تهران را اندازه‌گیری کرده و رابطه این رضایت شغلی را با سبک رهبری مدیر مدرسه بر اساس سبکهای رهبری لیکرت شامل سبک رهبری آمرانه- استثماری، رهبری آمرانه – خیرخواهانه،رهبری مشورتی و سبک رهبری مشارکتی بررسی می‌کنیم به عبارت دیگر این تحقیق:

ـ در مورد رضایت شغلی دبیران زن مدارس راهنمایی دخترانه شاهد شهر تهران انجام می‌شود و رابطه آن با سبک رهبری مدیران مدارس براساس نظریه لیکرت مورد بررسی قرار می گیرد..

ـ متغیرهایی که مورد مطالعه قرار میگیرند عبارتند از سبک‌های رهبری لیکرت و رضایت شغلی

چگونگی انجام پژوهش به صورت بررسی رابطه دو متغیر سبک رهبری و میزان رضایت شغلی است.

 دلایل ضرورت و توجیه انجام تحقیق

با توجه به اینکه رکن اصلی رشد و توسعه و پیشرفت هر جامعه‌ای نیروی انسان ماهر و متخصص آن جامعه می‌باشد در عرصه تعلیم و تربیت نیز رکن اصلی آموزش و پرورش منابع انسانی آن می‌باشند و در بین این منابع انسانی دبیران به عنوان نیروهای صف مهمترین وظیفه و تاثیر گذاری را در امر فرایند یاددهی، یادگیری دارا می‌باشند و بنابراین هرچه دبیران با انگیزه و رغبت بیشتری به فعالیت بپردازند کارایی بهتری خواهند داشت اگر انگیزه دبیران را به طور کلی به دو انگیزه مادی و غیر مادی تقسیم کنیم، موضوع این پژوهش بیشتر انگیزه غیر مادی است که نوع رهبری و مدیریت مدیر مدرسه در آن نقش دارد و رهبری مطلوب می‌تواند باعث رضایت نسبی دبیر شده و در نتیجه کارایی و تعامل با دانش‌آموزان افزایش پیدا کند از طرف دیگر از آنجا که تعلیم و تربیت در پرورش نسل آینده نقش بسیار مهمی‌ایفا می‌کند حساسیت بحث رهبری در آموزش و پرورش و مدارس در سطوح مختلف و از جمله رهبری مدرسه بیشتر خود را نشان می‌دهد. اگر معلمان که خود نقش رهبری و هدایت کلاس درس را به عنوان خط مقدم تعلیم و تربیت بر عهده دارند، درست هدایت شوند و با رضایت ومیل و رغبت در سر کلاس حاضر شوند، بازدهی کلاسهای درس و در مجموع آموزش و پرورش دو چندان خواهد شد. بنابراین این تحقیق بدنبال این است که تاثیر سبک رهبری مدیریت را بر رضایت شغلی معلمان سنجیده و در این بین شیوه‌های بهتر و موثرتری را پیش روی مدیران آینده قرار دهد.

ده سال تجربه تدریس پژوهشگر در مدارس مختلف و از جمله مدرسه شاهد نشان داده است که هر مدرسه یا محیط آموزشی که دبیران آن هماهنگ و منسجم عمل می‌کنند به طرز قابل توجهی پیشرفت خواهد کرد و امر تدریس و فرایند یاددهی، یادگیری در آن با سهولت بیشتری انجام خواهد شد و این هماهنگی و انسجام تاحد زیادی مرهون رهبری خوب مدیری کارآمد و وظیفه شناس می‌باشد.

آمار قبولی در خرداد و معدل کل مدارس و همچنین درصد قبولی مدارس در دانشگاه نشان می‌دهد که مدارسی که بالاترین قبولی در دانشگاه را دارا می‌باشند از یک سیستم قوی رهبری و مدیریت برخوردار بوده و معلمان مدرسه با میل و رضایت بالایی به فعالیت در‌ آن محیط آموزشی مشغول بوده‌اند.

بنابراین اگر بتوان شیوه های مناسب رهبری مدارس را شناخت و با آموزشها‌ی ضمن خدمت به مدیران مدارس آموزش داد تا حد زیادی می‌توان به بهبود کیفیت آموزشی مدارس کمک کرد.

صدها مقاله و ده‌ها کتاب که در زمینه مدیریت و رهبری در رشته‌های مختلف علمی‌به رشته تحریر درآمده و شمار زیاد پایان‌نامه‌های دانشگاهی که به نوعی به موضوع رهبری پرداخته‌اند دلیل دیگری بر اهمیت و ارزش موضوع رهبری است که در این تحقیق موضوع پژوهش قرار گرفته است.

ضرورت دیگر مربوط به انتخاب مدارس شاهد می‌باشد چرا که ترکیب دانش آموزان این مدارس به جهت محرومیتها و مسائل خاص خانوادگی و از دست دادن پدر به عنوان سرپرست خانواده لزوم مدیریت و پیگیری خاص این مدارس را دو چندان می‌کند.

 اهداف تحقیق

اهداف کلی تحقیق

منظور ومقصود نهایی از انجام پژوهش در وهله اول ارایه باز خورد به مدیران مدارس مورد مطالعه می‌باشد تا ضمن بازنگری درنحوه مدیریت خود،از برداشتهای ذهنی نیروهای تحت مدیریت خویش در مورد نحوه مدیریت خود آگاهی پیدا نمایند و موقعیت مدیریت خویش را بر روی پیوستار سبک رهبری لیکرت تشخیص دهند و از طرف دیگر از موثرترین سبکهای رهبری که مورد نظر دبیران مدارس شاهد بوده است مطلع شوند.

هدف دیگر بازخورد به نظام آموزشی مدارس شاهد و کارشناسی ستاد شاهد می‌باشد تاضمن آگاهی از نحوه مدیریت مدارس شاهد بتوانند بهترین و موثرترین سبکهای رهبری را به مدیران مدارس ارائه کرده و در تنظیم کلاسهای آموزش ضمن خدمت برای سایر مدیران مورد استفاده قرار دهند.

و در نهایت ضمن بررسی تفاوت های شیوه رهبری و مدیریت هریک از مدیران،عوامل مهم ایجاد رضایت شغلی را در جامعه آماری مورد نظر ارائه دهند.

 اهداف ویژه تحقیق

–    بررسی رابطه سبک رهبری آمرانه استثماری «مدیران» با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر.

–    بررسی رابطه سبک رهبری آمرانه خیرخواهانه مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر.

–    بررسی رابطه سبک‌ رهبری مشورتی مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر.

–    بررسی رابطه سبک رهبری مشارکتی مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری موردنظر.

 فرضیه‌های تحقیق

فرضهای تحقیق یا جانشین

۱-  بین سبک رهبری مدیران از دیدگاه لیکرت با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر رابطه معنی داری وجود دارد.

۲-  بین سبک رهبری آمرانه – استثماری مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر را بطه معنی داری وجود دارد.

۳-  بین سبک‌ رهبری آمرانه- خیرخواهانه مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر رابطه معنی داری وجود دارد.

۴-  بین سبک‌ رهبری مشورتی مدیران با میران رضایت شغلی دبیران درجامعه آماری مورد نظر رابطه معنی داری وجود‌دارد.

۵-  بین سبک‌ رهبری مشورتی مدیران با میزان رضایت شغلی دبیران در جامعه آماری مورد نظر رابطه معنی داری وجود دارد.

متغیرهای اساسی تحقیق

متغیرملاک: سبک‌های رهبری مدیران براساس نظریه لیکرت شامل آمرانه/ استثماری،آمرانه/ خیرخواهانه، مشورتی و مشارکتی

متغیر پیش بین : میزان رضایت شغلی دبیران مدارس دخترانه شاهد شهر تهران

متغیرهای ناخواسته : سن دبیران و میزان حقوق و میزان تشویقات و قوانین و ضوابط و بخشنامه‌های آموزش و پرورش و همکاران مدرسه و سطح تحصیلات و جنسیت

متغیر تعدیل کننده: جنسینت/ دبیران زن

 تعریف عملیاتی واژه‌ها و اصطلاحات

تعریف رهبری

رهبری عبارت است از هنر یا علم نفوذ در اشخاص به طوری که با میل و خواسته خود در جهت حصول به هدفهای تعیین شده گام بردارند.(عباس زادگان،۱۳۷۶،ص۲۸)
«جرج تری[۱]» رهبری عبارت است از عمل تاثیر گذاری بر افراد به طوریکه از روی میل و علاقه برای هدفهای گروهی تلاش کنند. (هرسی و بلانچارد[۲]، ۱۳۷۵، ص۷۱)
رهبری یعنی قدرت جذب افراد و تاثیر و نفوذ در آنها آنچنان که افراد بطور داوطلبانه شخصیت و رهبری فردی را در یک شرایط معینی بپذیرند. (میر کمالی،۱۳۷۸،ص۷۴)
برای درک معنی رهبری بایستی سه متغیر اصلی را در نظر گرفت:

الف: رهبر (شخصی که رفتار دیگران را به نفع سازمان و انجام هدف تغییر می‌دهد)

ب: پیروان یا زیر دستان ( اشخاصی که جلب همکاری آنان برای به ثمر رسانیدن هدف سازمان لازم است)

ج: محیط (محیطی با مشخصات خاص که در آن گروهی برای رسیدن به هدف مشترک به فعالیت نیاز دارند) (عباس‌زادگان، ۱۳۷۶، ص۲۹۱)

تعریف سبک رهبری لیکرت

«لیکرت[۳]» در مطالعاتش دریافت که سبکهای متداول رهبری سازمانها را می‌توان بر روی پیوستاری از سیستم یک تا چهار نشان داد این سیستمها را می‌توان به شرح زیر توصیف نمود.

سیستم یک رهبری آمرانه- استثماری : این نوع رهبری به زیردستان هیچ اعتماد و اطمینانی ندارد زیرا که آنها را به ندرت در فراگرد تصمیم گیری شرکت می‌دهد. همه تصمیمات و هدفگذاری‌های سازمان در راس انجام می‌گیرد و از طریق زنجیره فرمان به پایین منتقل می‌شود . زیر دستان مجبور هستند با ترس، تهدید، تنبیه،پاداشهای اتفاقی و رضایت در سطح فیزیولوژیکی و ایمنی کار کنند. کنش و واکنش متقابل اندکی که میان رئیس و مرئوس اتفاق می‌افتد معمولا با ترس و بدگمانی همراه است . فراگرد کنترل شدید در سطح رهبری عالی متمرکز است و معمولا در این شرایط یک سازمان غیر رسمی‌تشکیل می‌شود که با اهداف سازمان مخالفت می‌ورزد.

سیستم دو رهبری خیرخواه – آمرانه: این نوع رهبری بر خلاف نوع اول پدرانه است یعنی اعتماد و اطمینان توام با مدارائی نظیر اعتماد و اطمینان ارباب به خدمتکار، نسبت به زیر دستان دارد. در حالی که تمام تصمیمات و تعیین هدفهای سازمان در راس انجام می‌گیرد. بعضی از تصمیمات در چهار چوب تجویز شده‌ای در سطوح پایین تر اتخاذ می‌شود پاداشها و برخی تنبیهات عملی بالقوه برای انگیزش کارکنان بکار برده می‌شود. هر نوع کنش و واکنش متقابلی بین رئیس و مرئوس با مدارا و ارفاق از طرف روسا و با ترس و احتیاط از طرف مرئوسین صورت می‌گیرد. درحالیکه فرا گرد کنترل همچنان در دست رهبر متمرکز است برخی نیز به سطوح متوسط و پایین تر تفویض می‌شود. معمولا یک سازمان غیر رسمی‌شکل می‌گیرد ولی همیشه در مقابل هدفهای سازمان مقاومت نمی‌کند.

سیستم سه – رهبری مشاورتی: این مدیریت اطمینان و اعتماد قابل توجه ولی نه کامل به زیر دستان دارد. درحالیکه خط و مشی‌های کلی و تصمیمات مهم در سطح عالی اتخاذ می‌گردد به زیر دستان نیز اجازه داده می‌شود که در سطوح پایین‌تر در موارد خاص و تخصصی به تصمیم‌گیری بپردازند ارتباطات در جهت بالا و پایین سلسله مراتب جریان می‌یابد. پاداشها و تنبیهات اتفاقی و تا اندازه‌ای مشارکت در کار برای انگیزش نیروی انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنش و واکنشهای متقابل متعادلی بین رئیس و مرئوسین جریان دارد که غالباً با اطمینان و اعتماد همراه است. جوانب مهم فراگرد کنترل به پایین واگذار می‌شود و این دو کار در هر دو سطح بالا و پائین با اساس مسئولیت توام است. سازمان‌های غیررسمی‌ممکن است شکل بگیرد ولی یا هدفهای سازمان را تایید می‌کند یا تا اندازه‌ای در مقابل آن مقاومت می‌ورزد.

سیستم چهار- رهبری مشارکت گروهی : در این نوع رهبری رهبر به زیر دستان اعتماد کامل دارد با اینکه تصمیم گیری به طور وسیع در سراسر سازمان توزیع می‌گرددولی از یک وحدت و یگانگی برخوردار است. ارتباطات نه فقط در جهت بالا و پایین بلکه بین گروه‌ها جریان دارد. انگیزش کارکنان بر اثر مشارکت مستقیم آنان در تعیین پاداشهای اقتصادی، هدفها، بهبود روشها و ارزشیابی پیشرفت در جهت هدفها بوجود می‌آید. تحت این نوع رهبری کنش و واکنش متقابل رئیس و مرئوس گسترده، دوستانه و توام با اطمینان و اعتماد فراوان است. از لحاظ فراگرد کنترل مسئولیت جمعی و گسترده ‌ای وجود دارد که واحدهای پایین تر کاملا در آن مشارکت دارند. سازمانهای رسمی‌و غیررسمی‌غالبا یکی هستند. لذا همه نیروهای اجتماعی از کوششهایی که برای تحقق هدفهای سازمانی بعمل می‌آید جانبداری می‌کنند (هرسی و بلانچارد، ۱۳۷۵، ص۷۶)

 تعریف رضایت شغلی

رضایت شغلی در رابطه با اثر بخشی و کارایی تعریف میشود. اثر بخشی میزان توافق رفتار سازمانی با انتظارات سازمانی است و کارایی تابعی از توافق رفتار سازمانی با نیازها و مقاصد شخصی می‌باشد. رضایت به رابطه میان انتظارات سازمانی و نیازهای فردی اشاره می‌کند. درواقع،رضایت موقعی در حد مطلوب خواهد بود که انتظارات سازمان با نیازها و تمایلات شخص توافق و همخوانی داشته باشد( علاقه بند، ۱۳۶۹، ص ۱۰۳ )

از نظر «دیویس»[۴] و «نیوا ستورم»[۵]، رضایت شغلی شامل مجموعه ای از احساسات سازگار نسبت به شغل است. این احساس زمانی حاصل می‌شود که خواسته‌ها، نیازها، آرزوها و تجربه‌هایی که شاغل هنگام ورود به سازمان با خود دارد از طریق شغل بر‌آورده شود . به این ترتیب بین توقعات شاغل و برآورده شدن آنها توازن برقرار میشود در نتیجه شاغل نگرشی مثبت به شغل پیدا می‌کندکه موجب رضایت او می‌شود.

به طور کلی پنج عامل عمده به عنوان ابعاد رضایت شغلی مطرحند که عبارتند از:

۱ـ پرداخت: میزان حقوق دریافتی و انصاف و برابری در پرداخت

۲ـ شغل: حدی که وظایف شغلی، فرصت را برای آموزش و پذیرش مسئولیت فراهم می‌آورد.

۳ـ فرصتهای ارتقاء: قابلیت دسترسی به فرصتها برای پیشرفت

۴ـ سرپرست: توانایی‌های سرپرست برای نشان دادن علاقه و توجه به کارکنان

۵ـ همکاران: حدی که همکاران دوستانه، شایسته و حمایتی هستند. (مقیمی، ۱۳۷۷، ص۳۹۱)

 دبیران

منظور معلمینی هستند که در مقطع تحصیلی راهنمایی دخترانه مشغول به تدریس می‌باشند.

مدارس شاهد

با توجه به تقسیم بندی بین مدارس از قبیل مدارس دولتی،مدارس نمونه دولتی، مدارس نمونه مردمی‌، استعدادهای درخشان و مدارس از این دست،مدارس شاهد به مدارسی اطلاع میشود که بر اساس آیین‌نامه و اولویت بندیها و امتیازات تصریح شده توسط ستاد کارشناسی شاهد اقدام به ثبت نام می‌نمایند.

از دانش آموزان غیر شاهد در صورت احراز شرایط با توجه به مجموع امتیازات کسب شده ثبت نام بعمل می‌آید و چنانچه ظرفیت ثبت نام در امتیازات بالا به اتمام بر سد نوبت به ثبت نام دانش آموزان حائز رتبه‌های پایین نمیرسد و این دانش‌آموزان می‌بایست در مدارس دیگر ثبت نام بنمایند.

مشکلات و تنگناهای تحقیق

با توجه به اینکه پرسشنامه در مورد مدیر مدرسه می‌باشد دبیران از اینکه اطلاعات بدست آمده ممکن است بعنوان مدرک و سندی علیه آنها استفاده شود نگران بودند که این نگرانی به دو شکل کمتر گردید یکی اینکه از آنها خواسته شد که نام و نام‌خانوادگی خود را ذکر نکنند و دوم اینکه سعی شد حتی‌الامکان پرسشنامه‌ها یا بطور مستقیم به خود دبیران داده شود و از آنها جمع‌آوری گردد و یا اینکه توسط مشاور مدرسه این کار صورت گیرد بگونه‌ای که مدیر مدرسه پرسشنامه‌ها را رؤیت نکند.

ـ پراکندگی اعضای جامعه آماری در سطح تهران بزرگ، توزیع و جمع‌آوری پرسشنامه را با مشکل مواجه کرده تا جایی که این امر چندین ماه از مدت اجرایی بررسی را به خود اختصاص داد.

ـ از آنجا که این تحقیق در محدوده شهر تهران می‌باشد. لذا تعمیم نتایج فقط به آموزش و پرورش (مدارس راهنمایی دخترانه) شهر تهران امکان‌پذیر می‌باشد و قابل تعمیم به سایر استان‌های کشور نمی‌باشد.

ـ از دیگر مشکلات و تنگناهای تحقیق، بوروکراسی موجود در دستگاههای آموزشی است که اجرای تحقیق را نیز با تأخیر مواجه ساخت.

ـ قوانین و مقررات و بخشنامه‌های آموزشی و پرورش و پیچیده بودن سیستم آموزشی و همچنین پیچیدگی فرآیند رفتار انسان باعث شد که نتوان تمامی متغیرهای مورد مداخله را شناسایی کرده و تحت کنترل درآورد.

ـ در این تحقیق نمونه‌ها تنها از یک جنس و آن هم مؤنث انتخاب شده است.