عنوان :

مقاله خوانین یزد از نظر اجتماعی

تعداد صفحات : ۱۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مقاله حاضر به بررسی ساخته‏ها وموقوفات محمدتقی خان ، ساخته‏ها و موقوفات بعد از محمدتقی خان بررسی می کنیم. خوانین یزد که جدشان محمدتقی خان یزدی یا بافقی است یکی از این قدرت‏های منطقه‏ای بودند که از سال ۱۱۶۱ تا ۱۲۴۶ ه ق در منطقه‏ی یزد حکومت داشتند.

در سال ۱۱۶۱ ه ق محمدتقی خان بر حاکم گماشته‏ی عادل‏شاه افشار بر شهر یزد چیره شد، و بیش از پنجاه سال بر این شهر حکومت کرد (۵) مسافران اروپایی که در اوایل قرن سیزدهم هجری از یزد گذشته‏اند، همه به رونق و آبادی شهر یزد اشاره کرده‏اند(۶) شاید علت رونق شهر این بود که در کشمکش‏های آن دوره، محمدتقی خان موفق شد با دفاع مناسب یا باج دادن، یزد را از حملات بیگانگان حفظ کند.

به نظر می‏رسد خوانین یزد از جایگاه حکومتی خود و مالیات‏های شهر یزد نیز برای کارهای عمرانی بهره می‏گرفته‏اند.و پس از بررسی ساخته‏ها و موقوفات محمدتقی خان و دیگر خوانین یزد، درمی‏یابیم که بیشتر املاک آنها، قریه، باغ یا باغ همراه با قنات بوده است.

واژه های کلیدی: ساخته‏ ها ، موقوفات ، محمدتقی خان ، قنات، باغ

فهرست مطالب

مقدمه    ۴
ساخته‏های محمدتقی خان‏    ۵
موقوفات محمدتقی خان‏    ۶
ساخته‏ های بعد از محمدتقی خان‏    ۹
موقوفات نسل دوم محمدتقی خان‏    ۱۰
نتیجه‏    ۱۲
پی نوشت     ۱۳

پی نوشت :

۱- نایینی طرب، محمدجعفر بن محمدحسین، جامع جعفری، به کوشش ایرج افشار، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۳٫

۲- طراز، عبدالوهاب، کتابچه‏ی موقوفات یزد، به کوشش ایرج افشار، فرهنگ ایران زمین، ۱۳۴۱، صص ۱۲۳-۱٫

۳- افشار، ایرج، یادگارهای یزد، ج ۳، تهران، ۱۳۵۰ – ۱۳۴۸٫

۴- Bonine, M. E., Yazd and its Hinderland, Marburg/Lahn, 1980, do. “Islam and Commerce”, Erdkunde, 41 (1987), pp. 182-196.

۵- درباره‏ی تاریخ سیاسی یزد در آن دوره رک: کوندو، نوبوآکی، «محمدتقی خان و خاندان او»، شیکاگو زاشی ۱۹۹۳ (۱۰۲ م) (متن ژاپنی).

۶- Malcolm., J, “The Melville Papers” in C. Issawi ed. The Economic History of Iran, Chicago/ London, 1971, p.262; Fraser, J.B., Narrative of a Journey into Khorasan, London, 1825, appendix 22.

۷- براساس جامع جعفری این میدان از ساخته‏های محمدتقی خان است و پیش از احداث میدان جدید به میدان خواجه مشهور بوده است. رک: یادگارهای یزد، ج ۲، ص ۷۰۲-۷۰۱٫

مقدمه

ایران در قرن دوازدهم هجری روزگاری آشفته و بدون نظم داشت. سلسله‏ی صفویه برافتاده بود و سلسله‏های افشاریه و زندیه نتوانسته بودند برای مدتی نسبتا طولانی بر همه‏ی ایران حکمرانی کنند. در این هرج و مرج، در هر منطقه‏ی این کشور، قدرتی محلی به وجود آمده بود. خوانین یزد که جدشان محمدتقی خان یزدی یا بافقی است یکی از این قدرت‏های منطقه‏ای بودند که از سال ۱۱۶۱ تا ۱۲۴۶ ه ق در منطقه‏ی یزد حکومت داشتند.

تاکنون درباره‏ی این قدرت‏های محلی تحقیقی جدی انجام نگرفته است. اگرچه شاید نقص منابع، مشکل اساسی بررسی پیشنه‏ی اجتماعی و اقتصادی آنها بوده است. در این تحقیق براساس تاریخ خوانین یزد – جامع جعفری (۱)، وقف‏نامه‏ها و کتابچه‏ی موقوفات یزد که در سال ۱۲۵۸ ه ق به دستور حاجی میرزا آقاسی تدوین شده است (۲)، فعالیت آنها را در زمینه‏ی کارهای عمرانی و اوقاف بررسی کرده و سعی داریم پیشینه‏ی اجتماعی و اقتصادی آنان را آشکار سازیم.

درباره‏ی خوانین یزد آقای ایرج افشار در کتاب یادگارهای یزد (۳) نکاتی را یادآور شده و آقای دکتر بوناین هم در آثارش (۴) به نکاتی چند اشاره کرده است؛ ولی هنوز در این مورد تحلیل همه‏جانبه‏ای صورت نگرفته است.

ساخته ‏های محمدتقی خان‏

در سال ۱۱۶۱ ه ق محمدتقی خان بر حاکم گماشته‏ی عادل‏شاه افشار بر شهر یزد چیره شد، و بیش از پنجاه سال بر این شهر حکومت کرد (۵) مسافران اروپایی که در اوایل قرن سیزدهم هجری از یزد گذشته‏اند، همه به رونق و آبادی شهر یزد اشاره کرده‏اند(۶) شاید علت رونق شهر این بود که در کشمکش‏های آن دوره، محمدتقی خان موفق شد با دفاع مناسب یا باج دادن، یزد را از حملات بیگانگان حفظ کند.

ساخته‏های محمدتقی خان را برحسب مکانشان می‏توان به سه گروه تقسیم کرد.

گروه اول: ساخته‏های محله‏ی بازار یزد، بیرون حصار شهر نزدیک به دروازه‏ی مهریجرد؛ همه‏ی این ساخته‏ها در مرکز بازار قرار داشت. میدان خان که او آن را تعمیر کرد، مهمترین میدان در بازار یزد بود (۷)؛ مدرسه‏ی خان بزرگترین مدرسه‏ی دو طبقه بود و ۲۸ حجره داشت (۸)؛ در قیصریه ۲۸ دکان بزازی وجود داشت و در جنب آن سرایی

موسوم به خان گلشن و یک ضرابخانه توسط او ساخته شد.(۹)

در پاسخ به این پرسش که چرا بناهای محمدتقی خان در بیرون شهر بودند نه در درون شهر، می‏توان گفت چون در دوره‏ی محمدتقی خان، جمعیت محلات بیرون شهر از جمعیت درون شهر بیشتر شد و مرکز بازرگانی هم از مرکز شهر به بازار بیرون شهر انتقال یافت (۱۰)، احتمالا محمدتقی خان این رشد شهر یزد را در نظر گرفته بوده است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .