عنوان :

مقاله رابطه سبک اسناد با پیشرفت تحصیلی در دختران و پسران سال

سوم دبیرستان

تعداد صفحات : ۸۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

اسناد عبارتست از فرآیندی که افراد بکار می برند تا رویدادها(رفتارها) را به عوامل زیر بنایی آنها پیوند دهند و نظریات اسنادی بر شناخت و ادراک فرد از رویدادها مبتنی بوده و بر این باورند که انسانها بر انگیخته شده اند تا ساختار رفتارهای خویش و رفتار های دیگران را هر چه بیشتر مورد بررسی قرار دهند و نسبت به آنها شناخت پیدا کنند. روانشناسان اجتماعی دریافته اند که اغلب مردم موفقیت ها و شکست های خود را به علل مختلفی اسناد می دهند. عموماً افراد مسئولیت رویدادهای مثبت (موفقیت ها) را می‌پذیرند اما رویدادهای منفی (شکست ها) را به عوامل بیرونی نسبت می دهند. آنچه را که می توان به عنوان یک نتیجه گیری کلی از مبحث اسناد و رابطه آن با جنسیت و پیشرفت تحصیلی بیان کرد این است که اسناد به عنوان یک میانجی در زمینه موفقیت‌ها و شکست‌ها می‌تواند تفاوتهای جنسی را پر رنگ تر کند. اما تحقیقات ضد و نقیض که در این رابطه وجود دارد مسئله فرهنگ را به ذهن می آورد و اینکه شاید فرهنگ و آنچه را که از محیط اجتماعی به دختران و پسران القا می گردد خود زمینه این تفاوتها می باشد.

بنا به تحقیقات رابطه اسناد و پیشرفت تحصیلی همیشه یک رابطه با ثبات نبوده است. ولی نمی‌توان از تأثیر اسناد بر پیشرفت تحصیلی چشم پوشی کرد. بطور طبیعی دانش آموزان پس از دریافت بازده های تحصیلی خود در پی درک شناخت ریشه‌های آن هستند. آنها دائماً از خود می پر سند که چرا این نمره را گرفتم؟ اگر دانش آموز به این نتیجه برسد که شخصاً کاری نمی‌تواند بکند تا بازده خود را تغییر دهد این شکست، انگیزه و رضایت خاطر آنها را از خودو عملکرد مدرسه تضعیف می کند. ما با کمک به دانش آموزان از طریق اسناد دادن مطلوب در مورد بازده‌های تحصیلی می‌توانیم تا حدی از پی آمدهای زیان آور تحصیلی در آنها جلوگیری کنیم.

به منظور بررسی سبک اسناد و پیشرفت تحصیلی در دختران و پسران سال سوم دبیرستان ابعاد سه گانه اسناد شامل بعد مکان کنترل (درونی در مقابل بیرونی)، بعد ثبات (پایدار در مقابل ناپایدار) و بعد کلیت (کلی در مقابل جزئی) در دو موقعیت شکست و موفقیت مورد بررسی قرار گرفتند.     جامعه مورد تحقیق عبارت است از کلیه دانش آموزان سال سوم متوسطه عمومی ناحیه چهار آموزش پرورش کرج و نمونه آماری به شیوه خوشه ای ۶۰ نفر دختر و ۶۰ نفر پسر انتخاب شدند.  ابزار به کار رفته در این پژوهش پرسشنامه سبک اسنادی می باشد. نتایج نشان داد که ابعاد سه گانه اسناد بین دختران و پسران در موقعیت شکست و موفقیت تفاوت معنی داری ندارند. رابطه بین ابعاد سه گانه اسناد و پیشرفت تحصیلی نشان داد که بجز بعد درونی – بیرونی در موقعیت شکست، بقیه ابعاد با پیشرفت تحصیلی رابطه معنا داری ندارند. همچنین تنها متغیری که تا حدی می توانستیم از طریق آن تا حدی به پیش بینی تحصیلی دانش آموزان بپردازیم همان بعد درونی –بیرونی در موقعیت شکست بود.

واژه های کلیدی: سبک اسناد ، اسنادهای علی، مکان کنترل، بعد ثبات ، بعد کلیت، پیشرفت تحصیلی

فهرست مطالب

چکیده    ۱
مقدمه    ۲
زمینه و بیان مسئله    ۴
اهمیت وضرورت پژوهش    ۷
سوالات پژوهش    ۸
متغیرهای پژوهش    ۸
تعاریف مفهومی    ۹
ابعاد اسناد:    ۹
فصل دوم : پیشینه نظری و پژوهشی    ۱۱
اسناد    ۱۲
نظریه های اسنادی    ۱۳
هایدر (۱۹۵۸)    ۱۳
نظریه جونزودیویس(۱۹۵۶)    ۱۵
نظریه کلی (۷۳-۱۹۷۲)    ۱۷
نظریه سلیگمن(۱۹۷۵)    ۲۰
نظریه واینر (۱۹۸۶)    ۲۴
سوگیریهای اسناد    ۲۶
اسنادهای اصلی    ۲۸
ابعاد اسناد    ۲۹
۱-بعد منبع یا مرکز کنترل    ۲۹
۲- بعد ثبات    ۳۱
بعد کنترل پذیری    ۳۲
۴- بعد کلیت    ۳۳
اسنادها، موفقیت و شکست    ۳۴
اسناد و جنسیت    ۳۶
اسناد و پیشرفت تحصیلی    ۴۲
فصل سوم: روش پژوهش    ۴۶
روش تحقیق    ۴۷
جامعه تحقیق و روش نمونه گیری    ۴۷
ابزار تحقیق    ۴۸
موقعیت‌های با پی آمدهای خوب    ۴۸
موقعیت هایی با پی آمد بد    ۴۸
نمره گذاری پرسشنامه    ۵۱
اعتبار و پایائی پرسشنامه سبک اسنادی    ۵۳
روش آماری    ۵۴
فصل چهارم: یافته های پژوهش    ۵۶
الف-یافته های توصیفی    ۵۷
ب- یافته های تحلیلی    ۶۰
۱- بررسی رابطه ابعاد سه گانه پس از شکست در دختران و پسران    ۶۰
۲- بررسی رابط ابعاد سه گانه اسناد پس از موفقیت در دختران و پسران    ۶۲
۳- بررسی رابطه سبک اسناد دهی با پیشرفت تحصیلی    ۶۴
۳- بررسی پیش بینی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دو جنس دختر و پسر با ابعاد سه گانه در موفقیت و شکست.    ۶۸
یافته های دیگر    ۷۰
فصل پنجم    ۷۳
بحث و نتیجه گیری    ۷۳
محدودیتهای تحقیق    ۷۶
پیشنهادات    ۷۶
فهرست منابع    ۷۸

فهرست منابع

منابع فارسی

 احدی ، حسین .(۱۳۷۳).بررسی اسنادهای علی در دانشجو معلمان دختر وپسر مراکز تربیت معلم مشهد. پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

 بال ، ساموئل .(۱۳۷۳). انگیزش در آموزش و پرورش (ترجمه علی اصغر مسدد). تهران: انتشارات دانشگاه شیراز (تاریخ انتشار به زبان اصلی۱۹۹۴ ).

 بیابانگر ، اسماعیل .(۱۳۷۰).بررسی رابطه بین مفاهیم کنترل و عزت نفس و پیشرفت تحصیلی پسران سال سوم دبیرستان های شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی ، دانشکده روانشناسی .

 سرمد، بازرگان و حجازی. (۱۳۷۹) روشهای تحقیق در علوم رفتاری. تهران: نشرآگاه.

· سیف ، علی اکبر .(۱۳۷۹).روانشناسی پرورشی (روانشاسی یادگیری و آموزش). تهران : نشر آگاه.

· خداپناهی ، محمد کریم .(۱۳۷۹).انگیزش وهیجان. تهران : نشر سمت.

· خیر ، محمد .(۱۳۷۰).بررسی خودادراکی موفق وناموفق در بین گروهی از دانش آموزان دوره راهنمایی شیراز. مجله علوم اجتماعی وانسانی دانشگاه شیراز ، شماره ۱‚۲ ،صفحات ۱۴۵‚۱۳۰٫

· کریمی ، یوسف .(۱۳۷۵).روانشاسی اجتماعی آموزش و پرورش . تهران : نشر ویرایش .

لوک بلار، ژوزه دزیل ولوک لامارش .(۱۳۸۰).روانشاسی اجتماعی (ترجمه حمزه گنجی).تهران : نشر ساوالان (تاریخ انتشار به زمان اصلی ۱۹۹۹).

منابع انگلیسی

· Abramson , Lyn Y.(1988). Social cognition and clinical Psychology. New york London.
· ABRAMSON , L .Y , Seligman , M..E.P , Teasdale j. (1978). Learned helpessness in humans : critique and reformolation.
Journal of abnormal psychology , 87, 49- 47
· Ames , R , Lau , S .(1982). An attributional analysis of student help- Seeking in academic Settings. Journal of educational psychology , 47, 414- 423.
· Bartal , D.(1978). Attribution analysis of Achievement related Behaviour Of Educational research , 48 , 259-271.
· Baron , Robert , A . (1992). Psychology. Allyn , Balon.

مقدمه

واکنش دانش آموزان در برابر مدرسه و فعالیتهای کلاسی متفاوت است. این واکنش در برخی با اشتیاق ، در برخی با اکراه و در برخی با امتناع همراه است. از لحاظ مقدار  انرژی که دانش آموزان بکار می‌گیرند، زمینه ای که می‌خواهند کار کنند ویاتداوم در زمینه یا کار مورد نظر بین آنها تفاوت وجود دارد.این تفاوتها به مفهوم انگیزش ارتباط دارد. بنابراین در نظر گرفتن انگیزش در برانگیختن، جهت دادن وتداوم بخشیدن رفتار دانش آموز در فرآیند آموزش و پرورش از اهمیت خاص برخوردار است.اما چه سازه‌هایی در این فرآیند موثرند؟

مطمئناً عوامل زیادی در این زمینه نقش دارد. از جمله این عوامل اسناد می باشد. اسناد به معنی نسبت دادن رفتار خود یا رفتار دیگری به علل مختلف می باشد. نظریه های اسناد نیز بر همین اساس به توضیح و تبیین علل رفتار می پردازند. در حوزه آموزشگاهی، دانش آموزان موفقیت ها و شکست های خود را به عنوان یک پی آمد تحصیلی تفسیر می کنند و جویای علت آن هستند. عمده ترین عواملی که توسط دانش‌آموزان بکار می روند عبارتنداز: توانایی ، کوشش ، شانس و دشواری تکلیف ، همچنین بررسیها نشان می دهد که دانش آموزان ممکن است عوامل نسبت داده شده به عملکرد خود را درونی یا بیرونی، پایدار یا ناپایدار وکلی یا اختصاصی بدانند . در راستای همین تحقیقات آنها علاقمند شده اند که بدانند آیا جنسیت نیز در این موضوع دخالت دارد یا خیر ؟

برخی روش اسنادی دختران و پسران را متفاوت می دانند و علت این تفاوتها را ناشی از فرهنگ می دانند. پژوهش حاضر اسناد را به عنوان یکی از عوامل مهم انگیزش در دو جنس دختر و پسر و پیشرفت تحصیلی را به عنوان موضوعی که متأثر از روش اسناد دانش آموزان می باشد، مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد.

زمینه و بیان مسئله

یکی از عوامل توجیه کننده پیشرفت تحصیلی دانش آموزان که استعداد یکسانی دارند، انگیزش است . به عبارتی در بین دانش آموزان افرادی یافت می شوند که علاقه و انگیزش بیشتری از خودشان نشان می دهند .این علاقه وانگیزش ، پیشرفت آموزشگاهی آنها را توجیه می کند .

انگیزش را می توان بطور کلی نیروی محرک فعالیتهای انسانی و عامل جهت دهنده آن تعریف کرد. به عبارتی انگیزش عامل فعال ساز رفتار انسان می باشد (سیف ،۱۳۷۹).

از عواملی که انگیزش دانش آموزان را تحت تأثیر قرار می دهد این است که دانش آموزان موفقیتها و شکستهای خود را به چه عاملی اسناد می دهند . این موضوع در یکی از نظریه های شناختی مربوط به انگیزش مورد بحث قرار می گیرد که نظریه های
اسناد [۱] نام دارد. مبحث اساسی در این نظریه ها تحلیل علت ومعلولی است که افراد در مورد رفتار خود و رفتار دیگری بکار می برند .به عبارتی انسان می خواهد درباره ساختار علی محیط خویش هرچه بیشتر شناخت پیداکند و بداند رویدادی که اتفاق می افتد به چه انگیزه ای قابل اسناد است (خداپناهی ،۱۳۷۹).

نظریه های اسناد بطور کلی دو موضوع اساسی را مورد بحث قرار می دهند که عبارتند از عوامل علی و ابعاد علیت . عوامل علی بدین معناست که افراد موفقیتها و شکستهای خود را به چه علتی اسناد می دهند .به فرض هایدر[۲] (۱۹۵۸) به نقل از هیوستن[۳]و همکاران (۱۹۹۳) به چهار علت کلاسیک توانایی ، کوشش ، دشواری تکلیف و شانس اشاره می کند اما می توان این عوامل علی را از طریق ابعاد نیز مورد بحث قرار داد. مثلاً هایدر به بعد درونی – بیرونی[۴] بودن اشاره می کند . به نظر او استعداد و تلاش از علل دورنی و شانس ودشواری تکلیف از عوامل بیرونی و موقعیتی هستند . واینر[۵] به بعد پایداری و قابلیت کنترل اشاره می کند وتوضیح می دهد که خلق‌وخو و تلاش هر دو ناپایدارند . ولی خلق و خوبه مراتب کمتر از تلاش قابل کنترل است (سابینی[۶]، ۱۹۹۲).کلی[۷] (۷۳-۱۹۷۲) به نقل از لوک بدار [۸]و همکاران (۱۹۹۹) ترجمه گنجی (۱۳۸۰) ابعاد تمایز[۹]، ثبات[۱۰] و همرائی[۱۱] (توافق) را بیان می کند.

نوع اسنادی که دانش آموزان به پی آمد تحصیلی خود می دهند با موضوعاتی در ارتباط است که پیشرفت تحصیلی را مورد تأثیر خود قرار می دهد. اسنادهای علی دانش آموزان با انتظارات آنها درباره عملکردهای آینده ، رفتار تحصیلی آینده و حالات عاطفی دانش آموزان در ارتباط می باشد. این تحقیق رابطه دو موضوع جنسیت و پیشرفت تحصیلی را با اسناد مورد بررسی قرار می‌دهد. موضوع جنسیت در تحقیقاتی از جمله دوئک[۱۲]و همکاران(۱۹۷۸) به نقل از کریمی(۱۳۷۵) ، بیر[۱۳]وسلویا[۱۴](۹۹-۱۹۹۸)ودر ایران توسط افرادی چون احدی(۱۳۷۳) و بیابانگرد(۱۳۷۰) مورد بررسی قرار گرفته است.احدی(۱۳۷۳)نمونه خود را از دانشجویان انتخاب می کند وبیابانگرد فقط بعد کنترل را مورد بررسی قرار می دهد . در صورتی که این تحقیق علاوه بر این که دانش آموزان را به عنوان نمونه تحقیق انتخاب می کند سه بعد مهم اسناد شامل بعد ثبات،بعد مکان کنترل[۱۵]و بعد کلیت[۱۶]را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین در مورد رابطه اسناد وپیشرفت تحصیلی نیز تحقیقات زیادی صورت گرفته است.از جمله پترسون[۱۷]و بارات[۱۸](۱۹۷۸)ولفولک[۱۹](۱۹۹۳)، وانیر (۱۹۹۴).این تحقیق با توجه به در نظر گرفتن سه بعد مذکور در دو جنس دختر و پسر رابطه اسناد با پیشرفت تحصیلی را مورد بحث قرار خواهد داد.

 اهمیت وضرورت پژوهش

از آنجایی که دانش آموزان علت موفقیت و شکست خود را شناسایی می کنند در بررسی علت و معلولی این موفقیتها وشکستها نه تنها به استعداد ، کوشش ، دشواری تکلیف وشانس استناد می کنند همین طور در استنباطهای خود از ابعاد اسنادی از قبیل درونی بودن ، قابلیت کنترل[۲۰]و ثبات نیز استفاده می کنند .از طرفی اسنادها پیشرفت تحصیلی را نیز تحت تأثیر قرار می دهند.متخصصان تعلیم و ترتیب با آگاهی از جوانب مختلف اسناد و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی می توانند به دانش آموزان کمک کنند تابه نتایج مفیدی از نظر تحصیلی دست یابند وبه دانش آموزان یاری دهند تابه کشف علل موفقیت وشکست بپردازند واز این طریق عملکرد خود را بهبود بخشند(کریمی ،۱۳۷۵).

همچنین معلمان می توانند شاگردان را تشویق کنند تا شکست خود را به عواملی ربط دهند که می توان آنها را کنترل کرد. در آن صورت می توان از نتایج زیان آور شکست در دانش آموزان تا حدی پیشگیری کرد(بریج[۲۱]،۲۰۰۱).

با توجه به نیاز دانش آموزان و مربیان از شیوه های اسناد دهی مطلوب و مناسب و همچنین پیشگیری از نتایج زیان آور پی آمدهای تحصیلی در دانش آموزان ضرورت تحقیق و پژوهش در این زمینه لازم و ضروری به نظر می رسد.

 سوالات پژوهش

با توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه مانند بریج (۲۰۰۱) ، هاستون[۲۲](۱۹۹۴)، بیروسلویا (۹۹-۱۹۹۸)، ولفولک (۱۹۹۳) و تحقیقات انجام شده در ایران چون بیابانگرد (۱۳۷۰) واحدی (۱۳۷۳) ، سوالات زیر به ذهن خطور می کند:

۱-    آیا بین دختران و پسران در ابعاد سه گانه اسناد پس از موفقیت تفاوتی وجود دارد ؟

۲-    آیا بین دختران وپسران در ابعاد سه گانه اسناد پس از شکست تفاوتی وجود دارد؟

۳-    آیا بین نوع اسناد و پیشرفت تحصیلی رابطه ای وجود دارد؟

۴-    کدامیک از ابعاد سه گانه اسناد می تواند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تا حدی پیش بینی کند؟

متغیرهای پژوهش

۱-    متغیرهای پیش بین : ابعاد اسناد واسنادهای علی.

۲-    متغیرهای ملاک: پیشرفت تحصیلی.

۳-    متغیرهای تعدیل کننده: جنسیت (دختر وپسر)

۴-    متغیرهای کنترل : سن (میانگین ۵/۱۶ سالگی)، پایه تحصیلی (سال سوم دبیرستان) ، هوش، طبقه اقتصادی و اجتماعی.

تعاریف مفهومی

اسنادهای علی : عللی که افراد در برابر رفتار خود یا دیگری استفاده می کنند ، اسنادهای علی نامیده می شود.

ابعاد اسناد:

–    بعد درونی –بیرونی : افراد ممکن است علت رفتار خود و دیگری را به عوامل درونی و بیرونی نسبت بدهند.

– بعد پایدار-ناپایدار: افراد ممکن است علت رفتار خود ودیگری را به عوامل پایدار یا ناپایدار نسبت بدهند.

–  بعد کلی – اختصاصی : آنچه موجب شکست یا موفقیت شخص شده است تنها در موقعیت خاصی اتفاق افتاده است یا گستره کلی دارد (یعنی در تمام موقعیتهای زندگی اتفاق می افتد).

تعاریف علمیاتی

اسنادهای علی: با توجه به پرسشنامه سبک اسنادی ASQ (پترسون ، سلیگمن[۲۳]،بایر[۲۴]،آبرامسون[۲۵]،متالسکی[۲۶]،۱۹۸۲) در هر موقعیت اولین سوال ، اسنادهای علی را معین می کند . فرد ممکن است علت رویداد را به عوامل مختلفی اسناد دهد .ولی عمده ترین و مهمترین علت مدنظر می باشد .

ابعاد اسناد: با توجه به پرسشنامه سبک اسنادی نمره فرد در سوال دوم هر موقعیت بعد درونی، بیرونی ، نمره فرد در سوال سوم هر موقعیت بعد پایدار-ناپایدار ونمره فرد در سوال چهارم هر موقعیت بعد کلی-اختصاصی را می سنجند.

پیشرفت تحصیلی: معدل کلی دانش آموزان در ترم گذشته در کل دروس در دو معدل چهارده و بالاتر (برای دانش آموزان با پیشرفت بالا)و پایین تر از چهارده (برای دانش آموزان با پیشرفت پایین)در نظر گرفته می شود.

در فصل بعد ما به بررسی نظریه های مختلف اسناد که در دو بعد اساسی علتها وابعاد اسناد متمرکز می شوند، می پردازیم. همچنین سه بعد مورد نظر در این تحقیق یعنی بعد درونی-بیرونی ، بعد پایدار-ناپایدار وبعد کلی و اختصاصی مورد بحث قرار خواهد گرفت. رابطه اسناد با پیشرفت تحصیلی و جنسیت در تحقیقات زیادی مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیقات نیز در فصل بعدی مورد مقایسه و بررسی قرار خواهد گرفت.