عنوان :

پایان نامه بررسی عوامل موثر در توسعه صادرات غیرنفتی

تعداد صفحات : ۱۱۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

توسعه صادرات غیر نفتی به دلیل نارسا بودن صادرات نفتی در ابعاد مختلف اقتصادی کشور، به ویژه در بعد قدرت خرید درآمدهای نفتی به دلیل نوسانات شدید قیمت نفت، رشد جمعیت و نیز پایان پذیر بودن منابع نفتی ضرورت می یابد. وابستگی بیش از حد به درآمدهای حاصل از صدور نفت، خسارتهای جبران ناپذیری به اقتصاد کشور وارد کرده است، به گونه ای که هنوز نتوانسته ایم در صحنه تجارت بین المللی جایی مستحکم برای خود داشته باشیم. سهم ایران در صادرات جهانی بسیار ناچیز بوده است، در حالی که تواناییهای بالقوه منابع طبیعی و موقعیت استراتژیکی ایران به هیچ وجه با برخی کشورهایی که در این زمینه موفق بوده اند، قابل مقایسه نیست.

استان آذربایجان غربی یکی از استانهای مرزی کشور بوده و همواره به عنوان یکی از کانالهای صادرات غیرنفتی در کشور مطرح بوده است. با توجه به قرابت مکانی این استان با کشورهای همسایه و درگیری این استان با موضوع صادرات غیرنفتی، اساتید دانشگاهها و فعالان حوزه صادرات غیرنفتی در این استان به صورت ملموس تر با مشکلات و کم و کاستی های صادرات آشنا هستند. به نظر می رسد که با بررسی دیدگاه اساتید دانشگاه‌ها و فعالان حوزه صادرات در این استان، می توان به نکات مفیدی در حوزه صادرات غیرنفتی دست یافت که این موضوع اهمیت انجام این تحقیق در قلمرو مکانی استان آذربایجان غربی را نشان می دهد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر برصادرات غیرنفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، شروع شد. در راستای این هدف جوانب مختلف عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی و میزان صادرات غیرنفتی مورد بررسی قرار گرفت. در همین راستا با مطالعه پیشینه مرتبط در ادبیات داخلی و خارجی متغیرهای عوامل قیمتی و عوامل غیرقیمتی به عنوان انواع عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی و ابعاد فرش و صنایع دستی وسنتی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی، کالاهای صنعتی، خدمات فنی و مهندسیبه عنوان ابعاد صادرات غیرنفتی مورد شناسایی قرار گرفتند.

چارچوب مرتبط با عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی با مبنا قرار دادن دیدگاه عباس شاکری(۱۳۸۳) و چارچوب مرتبط با صادرات غیرنفتی نیز با مبنا قرار دادن دیدگاه اسماعیل پور و نجفیان(۱۳۸۰) استخراج گردید. به‌منظور گردآوری داده‌ها برای آزمون فرضیه‌های پژوهش پرسش نامه ای با هدف بررسی دو موضوع عوامل موثر بر صادرات غیرنفتیو صادرات غیرنفتی، طراحی و تدوین گردید. برای این پرسش نامه که دارای ۲۵ سوال بود، تعداد اعضای جامعه مورد بررسی ۹۸نفر بود که پرسش نامه برای ۷۸ نفر از طریق حضور شخصی، ایمیل و فاکس ارسال شد که تعداد ۷۸ پرسش نامه تکمیل شده و قابل استفاده برگشت داده شد.

برای آزمون فرضیات و اظهار نظر درباره فرضیات و به جهت بررسی رابطه بین متغیرهای مطرح شده در مدل پژوهش از روش همبستگی پیرسون، تخمین رگرسیون، آزمون فریدمن و آزمون کای/دو برای K نمونه مستقل استفاده شد.

نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده‌های میدانی بیانگر تاثیر مثبت و معنی دار عوامل قیمتی و عوامل غیرقیمتی بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی می باشد. همچنین بر اساس نتایج حاصله اولویت عوامل قیمتی و عوامل غیرقمیتی در ارتباط با صادرات غیرنفتی یکسان بوده و با یکدیگر تفاوت معنی داری را نشان نمی دهند. نتایج حاصل از آزمون همبستگی نیز رابطه بین عوامل قیمتی و غیر قیمتی با صادرات غیرنفتی را تائید می کند. همچنین نتایج آزمون کای/دو رابطه بین تمامی شاخص های مورد بررسی را با صادرات غیرنفتی مورد تائید قرار می دهد.

کلمات کلیدی : عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی، عوامل غیر قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی، صادرات غیرنفتی، اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی.

فهرست مطالب

 چکیده ۱
فصل اول: کلیات تحقیق
۱-۱  مقدمه۳
۱-۲ بیان مسئله۴
۱-۳  سوال آغازین۵
۱-۴  اهمیت موضوع۵
۱-۵ اهداف تحقیق۷
۱-۶  چارچوب نظری تحقیق۸
۱-۷  فرضیه‌های تحقیق ۹
۱-۸  مدل تحلیلی تحقیق ۹
۱-۹  مدل عملیاتی تحقیق۹
۱-۱۰  قلمرو تحقیق ۱۲
۱-۱۱  محدودیت های تحقیق۱۲
۱-۱۲  تعریف مفهومی و عملیاتی تحقیق۱۳
۱-۱۲-۱  تعریف مفهومی و عملیاتی صادرات غیرنفتی۱۳
۱-۱۲-۲  تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی۱۴
۱-۱۲-۳  تعریف مفهومی و عملیاتی عوامل غیرقیمتی موثر بر صادرات غیرنفتی۱۵
فصل دوم: ادبیات تحقیق
۲-۱  مقدمه۱۸
۲-۲  پیشینه نظری۱۹
بخش اول : صادرات غیرنفتی۲۰
۲-۲-۱  تعریف مفهوم صادرات و اهداف آن۲۰
۲-۲-۲  سیر تاریخی صادرات در ایران۲۱
۲-۲-۳  آثار و نتایج صادرات۲۴
۲-۲-۴  صادرات غیرنفتی و دلایل گرایش به آن۲۶
۲-۲-۵  تئری های اصلی در حوزه تجارت بین الملل۲۸
۲-۲-۶  اهداف صادرات غیرنفتی۳۳
۲-۲-۷  موافقان و مخالفان صادرات غیرنفتی۳۵
۲-۲-۸  موانع و مشکلات صادرات غیرنفتی در ایران۳۶
بخش دوم : عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی۴۴
۲-۲-۹  نرخ تورم و صادرات غیرنفتی۴۴
۲-۲-۱۰  نرخ ارز و صادرات غیرنفتی۴۵
۲-۲-۱۱  بهره وری و صادرات غیرنفتی۴۶
۲-۲-۱۲  مزیت رقابتی و صادرات غیرنفتی۴۸
۲-۳  پیشینه تحقیق۵۰
۲-۳-۱  مطالعات خارجی۵۰
۲-۳-۲  مطالعات داخلی۵۳
فصل سوم: روش تحقیق
۳-۱  مقدمه۵۷
۳-۲  نوع تحقیق ۵۷
۳-۳ جامعه و نمونه آماری ۵۷
۳-۴ ابزار جمع آوری داده ها  ۵۹
۳-۵  روایی و پایایی پرسش نامه ۶۱
۳-۴  روش تجزیه و تحلیل داده ها ۶۲
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها
۴-۱  مقدمه۶۵
۴-۲  تحلیل توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی و متغیرهای پژوهش ۶۵
۴-۳  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها۷۲
۴-۳-۱  نتایج حاصل از بررسی همبستگی بین متغیرها۷۲
۴-۳-۲  نتایج حاصل از مدل رگرسیون تخمینی۷۳
۴-۳-۳  نتایج حاصل از آزمون فریدمن۷۵
۴-۳-۴  نتایج حاصل از آزمون کای/دو برای K نمونه مستقل۷۶
۴-۴  آزمون فرضیات پژوهش ۷۸
فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها
۵-۱  مقدمه۸۱
۵-۲  مروری بر چارچوب کلی تحقیق۸۱
۵-۳  یافته‌های مهم تحقیق۸۲
۵-۴  بحث و نتیجه‌گیری۸۳
۵-۵  پیشنهادهای تحقیق۸۵
۵-۵-۱  پیشنهاد برای مسئولین ارشد در امر صادرات غیرنفتی۸۵
۵-۵-۲  پیشنهاد برای مدیریت واحدهای صادراتی کشور۸۷
۵-۵-۳  پیشنهاد برای تحقیق‌های آتی۸۸
ضمائم۸۹
منابع و ماخذ۹۹

منابع فارسی                                                     

ابریشمی، حمید و گرجی، ابراهیم و احراری، مهدی و نجفیان، فرزانه، ۱۳۸۸، اثرات جهانی شدن بر صادرات غیر نفتی ایران، فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره ۵، صص ۱-۲۴٫
اخوی، احمد، ۱۳۷۹، تجارت بین الملل، استراتژی بازرگانی و توسعه اقتصادی، موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی.
پاکدامن، رضا، (۱۳۷۷)، عوامل حقوقی بازدارنده و محدود کننده صادرات ایران، مجموعه مقالات اولین همایش سیاست های بازرگانی و تجارت بین الملل، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، صص ۱۴۷-۱۶۵٫
پیراسته، حسین و کریمی، فرزاد، ۱۳۸۳، ارزیابی بهره وری نیروی انسانی در کاهش هزینه های تولید و افزایش صادرات کالاهای صنعتی در ایران، مجله توسعه صادرات، شماره ۴، صص ۱۲-۳۶٫
تقوی، مهدی و نعمتی زاده، سینا، ۱۳۸۳، اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات غیرنفتی در اقتصاد ایران، پژوهش نامه اقتصادی، صص ۷۱-۹۵٫
جعفرزاده، جواد، ۱۳۸۸، بررسی رابطه آمیخته های بازاریابی با توسعه صادرات فرش دستباف استان آذربایجان شرقی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد بناب، گروه مدیریت اجرایی.
حافظ نیا، محمدرضا، ۱۳۸۵، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، انتشارات سمت.
حیدریان اقداش، حسن، (۱۳۷۵)، تعیین ارتباط علی بین صادرات و رشد اقتصادی با استفاده از مدلهای به روش‏{L RUSI L}در ایران در سالهای ۷۴-۱۳۳۸، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان.
خسرویان، غلامرضا و بخشی زاده، علی، ۱۳۷۴، بازاریابی کالاهای صادراتی، تهران، نشر تلاش، چاپ اول.
دریساوی بهمنشیر، رضا و بافنده، عبدالحسین و عزیزی، فضل الله، ۱۳۸۷، بررسی موانع صادرات غیرنفتی در استان خوزستان با استفاده از تحلیل عاملی، نشریه بیمه و توسعه، سال ۵، شماره ۱۷-۱۸٫ صص ۲۱-۳۹٫
رجبیان، وحید، (۱۳۸۰)، استراتژی صادرات غیر نفتی ایران؛ راهکارها و مشکلات، مجله اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره ۱۶۳، صص ۲۴۴-۲۴۹٫
شاکری، عباس، ۱۳۸۳، عوامل تعیین کننده صادرات غیرنفتی ایران، فصلنامه پژوهش های اقتصادی ایران، شماره ۲۱، صص ۳۸-۳۹٫
شجاعی، عبدالناصر، ۱۳۸۷، تخمین تابع تقاضای گاز طبیعی در بخش صنعت کشور، فصلنامه سرمایه و توسعه، سال اول، شماره اول.
شهشهانی، احمد، (۱۳۸۷)، الگوی اقتصاد سنجی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
علوی راد، علی، ۱۳۸۱، بررسی ساختار صادراتی ایران طی دو دهه گذشته، مجله تعاون، شماره ۱۳۷، صص ۳۸-۴۳٫
علیجانی فاطمه و همایونی فر، مسعود و کرباسی، علیرضا و مستن مظفری، مهدیه، ۱۳۸۹، اثر سیاست های اقتصادی بر صادرات کشاورزی و صنعتی ایران، فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال ۱۰، شماره ۴، صص ۱-۱۷٫
فرهمند، ناصر، ۱۳۸۴، مدیریت استراتژیک سازمان، تبریز، نشر فروزش، چاپ اول.عظیمی، ۱۳۷۲، ص ۴۴
قره باغیان، مرتضی و اسدی، متضی، ۱۳۷۵، تجارت و توسعه، تهران، انتشارت دانشگاه تربیت مدرس، چاپ اول.پیراسته و کریمی، ۱۳۸۴، ص ۸۶٫
کازرونی، علیرضا و فشاری، مجید، ۱۳۸۷، تأثیر شاخصهای رقابتی قیمتی و غیر قیمتی بر صادرات زیر بخشهای صنعتی ایران ( ۸۲-۱۳۷۷)، فصلنامه بررسیهای اقتصادی، دوره ۵، شماره ۱، صص ۲۷-۴۶٫
محمدی، مقداد و احمدی، علی محمد و غفاری، حسن محمد، ۱۳۸۹، ارزیابی اثر اعتبارات بانکی و نرخ حقیقی ارز بر رشد صادرات محصولات کشاورزی(۱۳۶۳-۱۳۸۵)، اقتصادکشاورزی و توسعه، سال نوزدهم، شماره ۷۳ ، صص ۶۰-۹۰٫
مقیمی، محمدرضا، (۱۳۷۵)، اثر درآمدهای نفتی بر صادرات غیرنفتی از کانال نرخ ارز، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی.
نادری، رستم، (۱۳۷۷)، بررسی اثر درآمد ارزی صادرات نفت خام بر صادرات غیرنفتی، پایان نامه کارشناسی ارشد.
نوفرستی، محمد و عرب مازار، عباس، (۱۳۷۳)، یک الگوی اقتصادسنجی کلان برای اقتصاد ایران، فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی، شماره ۱٫
هادیان، ابراهیم و طاهری، احسان، (۱۳۷۷)، سیاست های تعدیل نرخ ارز و تاثیر آن بر صادرات غیر نفتی، پنجمین همایش صادرات غیر نفتی کشور، تبریز، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تبریز.

 منابع انگلیسی

Kishor, S,(2003), Factors determining India’s expo

Fang, W., Lai, Y. and M. MiLler, S.(2009), Does exchange rate risk affect exports asymmetrically? Asian evidence, Journal of International Money and Finance, no.28, 215-239.
rt performance, Journal of asian Economics, 14, 115-131.
Khan Mohsen, (1974), Import and Export Demand in Developing Countries, I.M.F. Staff Papers, Vol. 11, No. 3.
Nelson, C. H. & M. Yasar. (2005). The Relationship between Exports and Productivity at the Plant level in the Turkish Apparel and Motor Vehicle Parts Industries. Working paper, 100: 1 -25        .
Pesaran M.H., Kim K. and Williamson, S.D.(1984); “Measuring Globalization Industries a National Industry Approach: emperical Evidence across five countries and over time, Journal of International Business Studies, Forth Quarter.
Wagner, J. (2005). Exports and Productivity: a Survey of the eEvidence from Firm level Data. Working paper, 501: 1-30.

 ۱-۱مقدمه                                                                                                             

با توجه به تحولات عظیم اقتصادی و گسترش صادرات،جایگاه‏ ویژه صادرات غیر نفتی در تصمیم‏گیری‏ها و مشارکت فعالانه آن‏ در افزایش تولید ملی و نهایتاًدرآمد سرانه محسوس‏تر گشته است. به دلیل وجود عوامل درونی و بیرونی موثر هنوز صادرات کشور نتوانسته‏ است جایگاه واقعی خود را پیدا نماید.بنابراین‏ شناخت دلایل موفقیت‏کشور در امر صادرات و استفاده از آن برای رفع موانع رشد و توسعه بازرگانی‏ خارجی کشور یک ضرورت است.در اکثر کشورهای پیشرفته‏ بویژه کشورهای صنعتی فعالیت‏های وسیعی در این زمینه صورت‏ گرفته و به راهکارهای علمی و عملیمناسبی منجر گردیده است.

امروزه به دلیل تحولات ناشی از تغییر الگوی مصرف جهانی،فروپاشی مرزهای‏ تجاری و اقتصادی و نیز جهانی شدن‏ اقتصاد و پیدایش واژه همبستگی اقتصادی‏ به جای سلطه اقتصادی، در روابط تجاری‏ بین المللی، موضوع صادرات کالاها و خدمات از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. بدین ترتیب لذا طبیعی خواهد بود که‏ تمام کشورها در جهت بدست آوردن‏ سهم قابل توجهی از تجارت جهانی تلاش‏ نمایند زیرا در این میان کشورهایی که‏ سهم بیشتری از تجارت جهانی کسب‏ نمایند می‏توانند خود را از نظر قدرت‏ اقتصادی به سطح مطلوبی برسانند. نوشتار حاضر سعی دارد تا عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی را از دیدگاه اساتید دانشگاهی و آگاهان این عرصه مورد شناسایی قرار دهد تا گامی در جهت ارتقاء صادرات غیرنفتی کشور برداشته باشد.

بدین منظور در این فصل به کلیات تحقیق می‌پردازیم. برای دستیابی به این هدف، پس از بیان مساله و اهمیت موضوع، اهداف، سوالات و فرضیه‌های تحقیق بیان می‌شوند. سپس به ترتیب چارچوب نظری، مدلهای مفهومی و تحلیلی، تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱-۲ بیان مسئله

توسعه صادرات معرف گرایش به آزادی در تجارت بین الملل است. این سیاست نشان می دهد یک ملت تا چه حد متوجه بازارهای خارجی و تابع نیازهای آن است. سیاست توسعه صادرات باعث تقویت تجارت خارجی آزاد می شود، تجارت خارجی آزاد نیز باعث هدایت تولید و تخصیص منابع در جهتی می شود که کشور در آن جهت نسبت به خارج دارای مزیت نسبی است. تخصیص منابع در کارآمدترین رشته های تولید باعث چنان افزایشی در تولید داخلی و درآمدهای صادراتی می گردد که گویا جزء از راه تجارت خارجی تامین آن امکان پذیر نیست(اخوی، ۱۳۷۹، ۲۱۴).

برنامه‏ریزی و تلاش برای تنوع بخشی و رشد صادرات غیر نفتی که از اهداف و آرمانهای نظام‏ جمهوری اسلامی ایران است، یکی از وظایف اصلی‏ دست‏اندر کاران امور اقتصادی(اعم از خصوصییا دولتی)است. در این زمینه هر اندازه مطالعه، بررسی‏ و تحقیق صورت پذیرد کافی نیست، زیرا حیات‏ اقتصادی کشور و زندگی مردم بدان وابسته است. در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی نه تنها مسئولان دولتی، بلکه دست‏اندرکاران بخش‏ خصوصی نیز به مطالعه و تحقیق و برنامه‏ریزی در این‏ زمینه پرداختند و برخی تجربه‏های موفق نیز در دسترس است که آگاهی از آنها می‏تواند دیگر فعالان‏ اقتصادی را نیز به نظام نوین مدیریتی رهنمود سازد.اندیشه گسترش صادرات غیر نفتی از دیرباز در سطحی گسترده مورد توجه و اقبال کارشناسان امور اقتصادی بوده و از لحاظ نظری و عملی فراز و نشیب‏های زیادی را پشت سر گذاشته است. مسلماً کشور پهناوری مانند ایران که از منابع سرشار طبیعی‏ برخوردار است، باید بتواند با تولید و صدور محصولات غیر نفتی، در دنیا و به ویژه در منطقه خاورمیانه، عرض اندام کند. اما طی نیم قرن گذشته، نفت، نه تنها مهم‏ترین کالای صادراتی، بلکه عامل‏ اثر گذار و دیکته کننده برنامه‏ها و تحولات اقتصادی‏ ایران بوده است(رجبیان، ۱۳۸۰، ۲۴۴). در همین راستا شناسایی و اولویت‌بندی مهمترین عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی همواره یکی‌از موضوعات اساسی در عرصه سیاست‌های کلان کشور بوده است که پژوهش حاضر نیز تلاشی برای پوشش نیاز موجود در این راستا می‌باشد.

توجه به صادرات غیرنفتی و اقدامات مؤثر در جهت بهبود آن نیازمند ایجاد محیطرقابتی برای پیشبرد آن است و این امر خود حضور گسترده تر در بازارهای جهانی به ویژهعضویت در سازمان تجارت جهانی را ناگزیر می سازد. از آنجا که تجارت در اقتصادپیچیده جهان امروز، تجارتی در شرایط مساوی و در عرصه رقابت کامل نیست و موفقیتدر آن بدون تدوین سیاست های استراتژیک تجاری توسط مدیران اجرایی تقریباً محالاست، پیشرفت مداوم و ارتقا ی تجاری، حضور فعال تر درعرصه تجارت جهانی و روبروشدن با راهکار کشورهای دیگر را می طلبد. آمارهای اقتصادیگمرک ایران بیانگر رشد روز افزون این محصولات به نقاط مختلف آسیا و بخشهایی ازاروپا بوده است. آمارها نشان می دهد در سال ۱۳۸۵، ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی ایران با ۲/۴۷ درصد رشد ارزشی و ۲/۴۸ درصد رشد وزنی در حدود ۳/۱۶ میلیارد دلار بوده است. در این سال جمهوری اسلامی ایران  به ۱۵۵ کشور دنیا صادرات داشته و تعداد اقلام صادراتی در سال ۸۵ به سال قبل ۳۳۴۸ قلم به ۳۸۱۸ قلم افزایش یافته است(ابریشمی و همکاران، ۱۳۸۸، ۲-۳). در این راستا شناسایی عوامل موثر بر بهبود صادرات غیرنفتی و ارائه راهکارهای کاربردی برای این امر می تواند یکی از مهمترین دغدغه های فعالان عرصه اقتصادی و آکادمیک باشد.

 ۱-۳ سوال آغازین

سوال آغازین و اصلی که تحقیق حاضر به دنبال پاسخ گویی به آن می‌باشد عبارت است از :

عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی کدامند؟

۱-۴ اهمیت موضوع

در دنیای امروز، ارتباطات، مبادلات کالا، اطلاعات و فناوری بیش از پیش گسترش یافته و پیشرفت نموده است. تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالا نسبت به گذشته، فرصت بهتری یافته اند تا در بازارهای بین المللی به رقابت بپردازند و از این طریق دامنه فعالیت خود را توسعه دهند. سنتی ترین راه ورود به این بازارها یعنی صادرات کالاها باعث پیشرفت بیشتر و گسترده تر، درآمد بیشتر و آگاه شدن مستمر از آخرین تحولات تکنولوژی و دانش نسبت به گذشته شده است. بالا بردن توان صادراتی موجب افزایش تولید داخلی و افزایش سطح اشتغال در زمینه های مختلف، بهبود کیفیت تولیدات و ایجاد زمینه های رقابت، با توجه به امکان عرضه بیشتر و بهتر محصولات تولیدی و تعادل تراز پرداخت ها در کشور می گردد(علیجانی و همکاران، ۱۳۸۹، ۲).

توسعه صادرات غیر نفتی به دلیل نارسا بودن صادرات نفتی در ابعاد مختلف اقتصادی کشور، به ویژه در بعد قدرت خرید درآمدهای نفتی به دلیل نوسانات شدید قیمت نفت، رشد جمعیت و نیز پایان پذیر بودن منابع نفتی ضرورت می یابد. وابستگی بیش از حد به درآمدهای حاصل از صدور نفت، خسارتهای جبران ناپذیری به اقتصاد کشور وارد کرده است، به گونه ای که هنوز نتوانسته ایم در صحنه تجارت بین المللی جایی مستحکم برای خود داشته باشیم. سهم ایران در صادرات جهانی بسیار ناچیز بوده است، در حالی که تواناییهای بالقوه منابع طبیعی و موقعیت استراتژیکی ایران به هیچ وجه با برخی کشورهایی که در این زمینه موفق بوده اند، قابل مقایسه نیست(حسینی، ۱۳۸۶، ۴۷).

استان آذربایجان غربی یکی از استانهای مرزی کشور بوده و همواره به عنوان یکی از کانالهای صادرات غیرنفتی در کشور مطرح بوده است. با توجه به قرابت مکانی این استان با کشورهای همسایه و درگیری این استان با موضوع صادرات غیرنفتی، اساتید دانشگاهها و فعالان حوزه صادرات غیرنفتی در این استان به صورت ملموس تر با مشکلات و کم و کاستی های صادرات آشنا هستند. به نظر می رسد که با بررسی دیدگاه اساتید دانشگاه‌ها و فعالان حوزه صادرات در این استان، می توان به نکات مفیدی در حوزه صادرات غیرنفتی دست یافت که این موضوع اهمیت انجام این تحقیق در قلمرو مکانی استان آذربایجان غربی را نشان می دهد. از سویی دیگر، اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی با توجه به آشنایی تئوریک با مبحث صادرات غیرنفتی و درگیری عملی و ملموس تر با موضوع صادرات غیرنفتیمی توانند دیدگاه جامع تری را نسبت به مسائل صادراتی داشته باشند و با نظرسنجی از این گروه نکات و مطالب عمیق‌تر و کامل‌تری در حوزه صادرات غیرنفتی بدست می‌آید که می‌تواند در برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری کلان کشور مفید واقع شود. همچنین با بررسی دیدگاه اساتید دانشگاهها و انعکاس نتایج حاصل از آن به مدیران اجرایی فعال در صادرات غیرنفتی می توان موجبات نزدیکی دانشگاه و بدنه اجرایی را ایجاد نمود.

گروهی از محققین معتقدند که تجارت و به خصوص صادرات در رشد و توسعه اقتصادی کشورها نقش مهمی را ایفا می‏کند؛ به همین دلیل از آن به عنوان موتور رشد و توسعه اقتصاد داخلییاد می‏کنند و به دنبال کسب بهترین جایگاه آن در نظام تجاری می‏باشند. صادرات ایران را می‏توانبه دو بخش صادرات نفتی و غیرنفتی تقسیم کرد؛ اما از آنجایی که صادرات نفتی بیشتر تحت تأثیر عوامل خارجی قرار دارد، در نتیجه در کنترل اقتصاد داخلی نمی‏باشد؛ بنابراین بیشتر به عنوان یک متغیر برونزا محسوب می‏شود، به همین دلیل بسیاری از صاحب نظران به تحلیل وضعیت موجود صادرات غیرنفتی و یافتن راهبردهایی برای توسعه صادرات غیرنفتی پرداخته‏اند(حیدریان اقدامش، ۱۳۷۵، ۳۴).

به علت وابستگی شدید کشور به درآمد ارزی حاصل از صادرات نفت، نتایجبرنامه های توسعه کشور و حتی تأثیر این درآمدهای ارزی بی ثبات بر برنامههای مذکور چندانشفاف و گویا نمیباشد، لذا متنوع سازی درآمدهای ارزی از طریق درآمد حاصل از صادراتغیرنفتی و کاهش وابستگی به درآمد نفت، یکی از راههای مبارزه با اقتصاد تک محصولی می باشد(محمدی و همکاران، ۱۳۹۰، ۷۳).با توجه به اینکه برنامه سوم توسعه اقتصادى، اجتماعى، سیاسى و فرهنگى کشور بر مبناى صادرات غیر نفتى استوار گردیده است و نیز با توجه به بحثهاى موجود در ارتباط با حذف اقلام انرژى و منابع طبیعى از لیست صادرات کشورها، و بالاخره لزوم شکوفایى اقتصاد کشور در بخش صادرات غیر نفتى و عدم وابستگى کشور به اقتصاد تک محصولى، چنین به نظر مى‏رسد که کشور ما حرفى براى گفتن نخواهد داشت. از طرفى با توجه به اینکه در آینده نزدیک مزیت رقابتى کشور در زمینه صنعت نفت از دست خواهد رفت و میزان تولید نفت کفاف مصرف داخلى را نیز نخواهد داشت، پرداختن به موضوع صادرات غیر نفتى، خصوصاً از طریق متغیرهاى قیمتی و غیر قیمتی که تاکنون در کشور خیلى مورد بحث و بررسى قرار نگرفته است، ضرورى به نظر مى‏آید.

۱-۵ اهداف تحقیق

هدف کلی :

هدف از این تحقیق، بررسی عوامل موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربیمی باشد.

 اهداف جزئی :

شناسایی عوامل قیمتی موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی.
شناسایی عوامل غیر قمیتی موثر بر صادرات غیر نفتی از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی.

 ۱-۶ چارچوب نظری تحقیق

در تحقیق حاضر، به جهت بررسی همه جانبه موضوع از چارچوب جامع و تلفیقی در این حوزه استفاده شده است. بدین منظور برای شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی از دیدگاه عباس شاکری(۱۳۸۳) بهره گرفته شده است. وی معتقد است که در مورد عوامل موثر بر صادرات طیفی از نظریات و راه کارها ارائه شده است که در یک سر این طیف، نظریه ای وجود دارد که بر نقش موثر و قابل ملاحظه عوامل قیمتی مانند نرخ ارز، سیاست های ارزی، سیاست های پولی و قیمت ها تاکید می‌کند و اعتقاد دارد که متغیرهای قیمتی و اصلاح و تغییر آنها این توانایی و استعداد را دارد که عوامل و شرایط مبنایی غیر قیمتی را اصلاح کرده و یا ارتقاء بخشیده و تامین نماید. در سر دیگر طیف نظریه‌ای وجود دارد که بر اهمیت بسیار بالای عوامل غیرقیمتی مثل بهره وری، رقابت پذیری، سازمان مدیریت کار و تولید و عنصر کیفیت تاکید دارد. در وسط این طیف نظریات زیادی وجود دارد که بسته به نزدیکی و دوری از دو سر آن، عوامل قیمتی و غیر قیمتی را با وزن ها و ضرایب متفاوت مورد تاکید و توجه قرار می دهد(شاکری، ۱۳۸۳، صص ۳۸-۳۹).

مسلماً در واقعیت، ترکیب و وزن های خاصی از متغیرهای قیمتی و غیرقیمتی بیشترین تاثیر را بر صادرات غیرنفتی داشته و رفتار و تغییرات این متغیر را به خوبی نشان می دهند. در پژوهش حاضر نیز با مبنا قرار دادن این دیدگاه و با تاکید بر متغیرهای قیمتی و غیرقیمتی به شناسایی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی پرداخته شده است. برای تکمیل دیدگاه مذکور سعی شده است تا با بهره گیری از پژوهش‌های مختلف به شناسایی عوامل موثر بر صادرا ت غیرنفتی پرداخته و مدلی جامع در این عرصه ارائه نمائیم.

۱-۷ فرضیه های تحقیق       

از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، عوامل قیمتی در صادرات غیر نفتی موثر است.
از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، عوامل غیر قیمتی در صادرات غیر نفتیموثر است.
از دیدگاه اساتید دانشگاههای استان آذربایجان غربی، تاثیر متغیرهای وارد شده در مدل(عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی) متفاوت است.

۱-۸ مدل تحلیلی تحقیق

با توجه به مطالب ذکر شده در ارتباط با صادرات غیرنفتی و عوامل قیمتی و غیرقیمتی موثر بر آن،مدل تحلیل تحقیق به صورت زیر پیشنهاد می­شود:

 ۱-۹ مدل عملیاتی تحقیق

صادرات غیر نفتی معمولاً در حوزه عوامل قیمتی تابعی از تغییرات مثبت ظرفیت تولید داخلی، قیمت نسبی صادراتی و ذخیره سرمایه ثابت (طیبی و مصری نژاد، ۱۳۸۱)، میزان مصرف داخلی(طیبی، ۱۳۸۶)، نسبت هزینه‌های داخلی(ابریشمی، ۱۳۸۹)، نرخ ارز(احسانی و همکاران، ۱۳۸۸)، سیاست های ارزی، تورم، سیاست های پولی و قیمت(شاکری، ۱۳۸۳)، نرخ تورم، نرخ ارز(کازرونی و فشاری، ۱۳۸۷)، صرفه های مقیاس، سرمایه گذاری مستقیم خارجی(کریمی و پیراسته، ۱۳۸۳)، نرخ ارز، نرخ تورم، تولید ناخالص داخلی(تقوی و نعمتی زاده، ۱۳۹۰، ناظمی، ۱۳۸۸)، درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی (پسران، کیم و ویلیامسون، ۱۹۹۷)، درآمد خارجیان، شاخص کل قیمت کالاها در خارج، شاخص قیمت داخلی، شاخص قیمت جهانی کالاهای صادراتی، نرخ ارز، ارزش افزوده بخش کشاورزی، تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته(اسماعیلی، ۱۳۶۹)، مصرف داخلی، قیمت های جهانی، نسبت نرخ ارز رسمی به نرخ ارز واقعی، ارزش ذخایر نفت، ارزش صادرات نفتی(نادری، ۱۳۷۷) و عواملی از این طیف می باشد.

همچنین در حوزه عوامل غیر قیمتی نیز صادرات غیر نفتی تابعی از شناخت بازارهای مصرف خارجی، کیفیت محصولات، آشنایی با شیوه های نوین تجارت، آموزش و تشویق صادر کنندگان، ثبات قوانین و مقررات مرتبط با صادرات غیرنفتی(بهمنشیر و همکاران، ۱۳۸۹)، بهره وری، رقابت پذیری سازمان، مدیریت کار و تولید و عنصر کیفیت(شاکری، ۱۳۸۳)، آزادسازی تجاری یا جهانی شدن(محمدی، ۱۳۸۵، ابریشمی و همکاران، ۱۳۸۸، اوکو، ۲۰۰۴)، سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه(مبارک، ۱۳۸۹، کریمی و پیراسته، ۱۳۸۳)، مزیت رقابتی، بهره وری(کازرونی و فشاری، ۱۳۸۷)، حمایت دولت، دانش و مدیریت، نوآوری، نیروی انسانی(تاج دینی و همکاران، ۱۳۹۰) تعریف شده است.

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .