عنوان :

پایان نامه طلاق

تعداد صفحات :۱۴۷

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

طلاق پدیده ای است موثر از تمامی جوانب جمعیت در یک جامعه . زیرا از طرفی بر کمیت  جمعیت اثر می نهد و از طرفی بر کیفیت جمعیت اثر دارد .

اگر جامعه ای رو به سوی افزایش طلاق رود ، بی هیچ شبهه در آستانه بحران قرار دارد . و به درستی می توان گفت : میزان طلاق نشانه دقیق سلامت یا بیماری جامعه است .

موضوع تحقیق حاضر بررسی و شناخت علل یا عواملی است که در وقوع طلاق موثر می باشد و می خواهیم ببینیم کدام یک از این عوامل بیشتر در امر طلاق دخیل می باشد .

فایده تحقیق در شناخت علل از هم گسیختگی خانواده ، آگاه ساختن مسئولین  امر در دادگاه حمایت خانواده در اجرای قوانین ، بدست آوردن راه حل های اجتماعی به منظور پایین آوردن میزان طلاق است .

فرضیه های تحقیق عبارت است از اینکه : اعتیاد ، مشاجره فیزیکی و لفظی ، دخالت اطرافیان و خانواده همسر ، سوء ظن و بدبینی ، همسر دیکتاتور ، عدم تفاهم اخلاقی از علل اصلی طلاق است .

طلاق عبارت است از انحلال عقد نکاح در حیات زن و شوهر . طلاق از تعدد و تنوع ابعاد نیز برخوردار است . علاوه بر سه بعد ، روان شناختی ،‌جامعه شناختی و حقوقی ، شش بعد عاطفی ، اقتصادی ، قانونی ، توافقی والدین ، اجتماعی و روانی نیز برخوردار است .

طلاق آنجا بیشتر رخ میدهد که روابط انسانها دچار بحران شده باشد . طلاق متمایز ، از فسخ ، اظهار فقر و جدایی است . طلاق نه تنها باعث تباهی و مجرم ساختن فرزندان می شود بلکه برای والدین نیز می تواند راهی به سوی فساد و بزهکاری باشد .

برخی از عواملی که موجب جدایی و طلاق می شوند عبارتند از :

نداشتن تفاهم اخلاقی ، مشکلات اقتصادی ، دخالت های نابجای وابستگان ، ازدواج مجدد مرد ، اعتیاد ، عدم صبر و گذشت ، فریب و دروغ ، ظن و بدبینی ، سردی روابط ، بددهنی ، ازدواج های تحصیلی و غیره … .

از جمله پیامدهای طلاق بزهکاری کودکان و نوجوانان ، فحشاء ، اعتیاد ، افت تحصیلی و خودکشی است .

جامعه این تحقیق زنان و مردانی است که به دادگاه مراجعه کرده اند و نمونه آماری شامل ۶۰ نفر است که ۳۰ نفر زن و ۳۰ نفر مرد هستند .

ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه است که شامل عواملی است که منجر به طلاق می شوند .

واژه های کلیدی: طلاق، معشوقه، اقوام، فرزندشوهر یا زن، فقر مالی، اعتیاد

 فهرست مطالب

چکیده    ۸
مقدمه    ۱۰
موضوع تحقیق    ۱۳
فایده تحقیق    ۱۳
اهمیت تحقیق    ۱۵
هدف تحقیق    ۱۵
فرضیه های تحقیق    ۱۶
تعریف اصطلاحات    ۱۶
پیشگفتار    ۱۹
علل و عوامل    ۲۲
چندگانگی عوامل    ۲۲
شبکه منحصر به فرد عوامل    ۲۳
بقای عوامل    ۲۳
عوامل مکنون    ۲۴
طبقه بندی عوامل    ۲۴
بهانه و عوامل    ۲۵
تعدد ابعاد    ۲۶
۱-ابعاد روان شناختی    ۲۶
۲-ابعاد جامعه شناختی    ۲۸
۳-ابعاد حقوقی    ۲۹
ابعاد دیگر طلاق    ۳۰
طلاق از دیدگاه روابط انسانی    ۳۱
تمایز بین طلاق و مفاهیم نزدیک به آن    ۳۲
تمایز بین طلاق و اظهار فقد    ۳۴
۳-تمایز بین طلاق و جدایی    ۳۵
طلاق و جوامع    ۳۶
الف)طلاق در کشورهای صنعتی    ۳۶
ب)کشورهای غیر صنعتی یا در حال توسعه    ۳۷
ج-طلاق در ایران    ۳۸
فزونی طلاق در تهران    ۴۱
انفجار موقت ، تفاوتی و تاریخی    ۴۱
طلاق و سستی روابط اجتماعی    ۴۳
طلاق و قشربندی اجتماعی    ۴۴
گرایش طلاق و قشرهای پایین    ۴۵
طلاق و قانون    ۴۸
چند پیشنهاد در راه وضع قوانین مرتبط به طلاق    ۴۹
الف)پذیرش دوران جدایی    ۴۹
ب)پذیرش دیرکرد قانونی و تعهد    ۵۰
طلاق و وجدان جمعی    ۵۰
نظرات موافقین طلاق    ۵۳
نظرات مخالفین طلاق    ۵۴
عواقب شوم طلاق نسبت به اولیاء    ۵۵
تقسیم بندی بحرانهای زناشویی از سوی فالسام    ۵۶
الف)عوامل موقعیتی و غیر شخصیتی شامل    ۵۶
ب)نارسایی های شخصیتی در یکی از زوجین یا هر دو    ۵۷
ج)تفاوت ‌ها یا عدم تشابهات شخصیتی    ۵۷
د)عدم توافق نقش‌‌ها    ۵۷
زرتشت    ۵۸
الف)برای زن    ۵۹
دین یهود    ۶۰
طلاق در مسیحیت    ۶۱
طلاق در اسلام    ۶۳
شرایط طلاق در اسلام    ۶۳
انواع طلاق در اسلام    ۶۴
مدلهای طلاق    ۶۵
طلاق به تقاضای زن    ۷۰
وکالت در طلاق    ۷۱
تشریفات طلاق    ۷۱
عده و اقسام آن    ۷۲
الف)عده وفات    ۷۲
ب)عده طلاق    ۷۳
الف)علل و عوامل    ۷۴
دلایل طلاق    ۷۷
عواملی که موجب جدایی و طلاق می گردند    ۷۷
نداشتن تفاهم اخلاقی    ۷۹
مشکلات اقتصادی    ۸۱
کم سوادی و بیسوادی زوجین و یا تفاوت زیاد سطح تحصیلات و پایگاه اجتماعی   ۸۱
۴-استقلال زندگی    ۸۵
ناگفتنی ‌ها    ۸۷
نقش باجناق و جاری    ۸۸
عدم گذشت و صبر    ۸۹
عدم سازگاری زن و شوهر    ۹۰
توقعات نابجا    ۹۱
فریب و دروغگویی    ۹۲
عدم انجام وظایف زن و مرد    ۹۳
سوء ظن و بدبینی    ۹۵
تاثیر فرهنگ و آداب زن و شوهر در ازدواج    ۹۷
حسادت زن و شوهر    ۹۸
ابراز علاقه زن و شوهر به یکدیگر    ۹۹
همسر یا فرزند ، کدام بهتر است ؟   ۱۰۰
سردی روابط    ۱۰۱
تنفر و انزجار    ۱۰۱
بددهنی    ۱۰۲
اعتیاد    ۱۰۳
هوس های شیطانی و خیانت های زناشویی    ۱۰۳
ازدواج های تحمیلی    ۱۰۴
عدم تحقیق و شناخت کافی نسبت به یکدیگر    ۱۰۵
احساسات بر مبنای احساسات    ۱۰۶
ازدواج بر مبنای مادیات    ۱۰۷
عقاید مذهبی و میزان پایبندی به آن    ۱۰۷
تقلید زنان از صفات و مختصات مردان    ۱۰۸
هنرپیشگان و درصد بالای طلاق    ۱۰۸
سن زوجین و طلاق    ۱۰۹
الف : زودرسی ازدواج و طلاق    ۱۱۰
ب)طلاق و اختلاف سن زوجین    ۱۱۲
جنسیت فرزندان    ۱۱۳
نداشتن فرزند و نازائی    ۱۱۳
علل افزایش طلاق و پیامدهای آن    ۱۱۴
جامعه تحقیق    ۱۱۶
نمونه تحقیق    ۱۱۷
چگونگی نمونه برداری    ۱۱۸
توضیح در مورد نمونه ‌ها    ۱۱۸
ابزار تحقیق    ۱۱۸
طرح پرسشنامه    ۱۲۰
نتیجه گیری    ۱۲۱
نتیجه گیری مقایسه ای بین زنان و مردان    ۱۲۵
الف)شباهت ‌ها    ۱۲۵
ب)تفاوت ‌ها    ۱۲۶
خلاصه فصول    ۱۲۷
محدودیت ‌ها    ۱۳۴
مشکلات تحقیق    ۱۳۴
پیشنهادات    ۱۳۶
الف)پیشنهادات در زمینه تکمیل قوانین مربوط به طلاق    ۱۳۶
ب)پیشنهادات در زمینه موسسات راهنمایی و مشاوره خانوادگی    ۱۳۸
چند پیشنهاد دیگر در جهت جلوگیری از ، از هم پاشیدن خانواده ‌ها    ۱۴۰
منابع   ۱۴۲

منابع

۱-باستانی ، ربابه ، طلاق ، ۱۳۷۴ ، انتشارات تندیس .

۲-دکتر جعفرپور ، جمشید ، احمدیه ، مریم ، طلاق به درخواست زن و به درخواست شوهر ، ۱۳۸۰ ، انتشارات صبح سفید .

۳-جهانگیری ، زهره ، قصه جدایی ، زن ، جامعه ، ۱۳۷۸ ، انتشارات جاده ابریشم .

۴-حشمتی ، زهرا ، علل مراجعه زنان به دادگاه حمایت خانواده ، ۱۳۷۷ ، انتشارات تهران .

۵-حقانی ، حسین ، طلاق : فاجعه انحلال خانواده ، ۱۳۶۵ ، انتشارات فرهنگ اسلامی .

۶-دلاور ، علی ، روشن تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی ، ۱۳۷۸ ، موسسه نشر ویرایش .

۷-دکتر ساروخانی ،‌باقر ، طلاق : پژوهشی در شناخت واقعیت و عوامل آن ، ۱۳۷۲ ، ۱۳۷۶ ، انتشارات زمستان .

۸-دکتر ساروخانی ، باقر ، مقدمه ای بر جامعه شناسی خانواده ، ۱۳۷۰ ، انتشارات سروش .

۹-ستوده ، هدایت الله ، آسیب شناسی اجتماعی ، ۱۳۷۴ ، موسسه انتشارات آوای نور .

۱۰-شمس الدین ، مهدی ، ازدواج و طلاق ، ۱۳۷۰ ، انتشارات قیام .

۱۱-صفایی ، مسعود ، ریشه های طلاق و درس های خوشبختی ،‌سال ۱۳۷۰ ، انتشارات اساطیر .

۱۲-طوماری ، فرحناز ، علل طلاق ، ۱۳۷۸ ، انتشارات سروش .

۱۳-دکتر فرجاد ، محمدحسین ، رو در رو با مشکلات و اختلالات روانی – رفتاری در خانواده ، ۱۳۷۷ ، انتشارات دفتر تحقیقات بدر .

۱۴-کمانگر ،‌احمد ، دوره کامل قانون مدنی ، ۱۳۵۰ ، انتشارات دانشگاه تهران .

۱۵-مقصودی ، مهری ، علل و ریشه های طلاق ، ۱۳۷۵ ، انتشارات تهران .

۱۶-ناصحی ، ویدا ، طلاق در ایران ، ۱۳۵۹ ، انتشارات موسسه مطالعات .

۱۷-واحدی ، قدرت الله ، قانون حمایت خانواده ، ۱۳۴۸ ، موسسه انتشارات آسیا .

مقدمه :

آیا از هم گسستگی خانواده ای را از نزدیک دیده اید ؟ آیا نظاره گر فرزندی بوده اید که با چشمان گریان صحنه جدایی پدر و مادر نگاه کرده و به‌ آینده نامعلوم خویش می اندیشید ؟ آیا شما هم دچار چنین معضلی  شده اید تا بتوانید تلخی را لمس نمائید ؟ آیا تاکنون از خود سوال کرده اید که دلایل وجود این بلای خانمان سوز چیست ؟ آیا تا به حال بر‌ آن شده اید تا از فرو ریختن کانون گرم
خانواده ای جلوگیری نمائید ؟ و آیا برعکس شاهد زندگی شیرین و پرمحبت
خانواده ای بوده و یا خود آن را حس کرده اید و آیا و… آیاهای دیگر[۱] .

طلاق[۲] را از مهمترین پدیده های حیات انسانی تلقی می کنند . این پدیده دارای اضلاعی به تعداد تمامی جوانب و اضلاع جامعه انسانی است . نخست یک پدیده روانی[۳] است ، زیرا بر تعادل روانی نه تنها دو انسان ، بلکه فرزندان ، بستگان ، دوستان و نزدیکان آنان اثر می نهد . در ثانی پدیده ای است اقتصادی[۴] ، چه به گسست خانواده به عنوان یک واحد اقتصادی می انجامد و امحاء تعادل روانی انسانها موجبات بروز اثراتی سهمگین در حیات اقتصادی آنان را نیز فراهم می آورد[۵] .

گذشته از این ، طلاق پدیده ای است موثرتر از تمامی جوانب جمعیت در یک جامعه ، زیرا از طرفی بر کمیت جمعیت اثر می نهد ، چون تنها واحد مشروع و اساسی تولید مثل ، یعنی خانواده را از هم می پاشد و از طرف دیگر بر کیفیت اثر دارد ، چون موجب می شود فرزندانی محروم از نعمتهای خانواده تحویل جامعه گردند که به احتمال زیاد فاقد شرایط لازم در راه احراز مقام شهروندی یک جامعه اند . چهارم آن که طلاق پدیده ای فرهنگی[۶] است ، جامعه ای که در آن ، طلاق از حدی متعارف تجاوز کند ، هرگز از سلامت برخوردار نخواهد بود .

طلاق از دیدگاهی یک پدیده ارتباطی[۷] است ، بدینسان در جامعه ای که فاقد ارتباطات سالم ، درست و طبیعی است ، پیوند یا رابطه زناشویی نیز استثناء نیست . پیوندهای ازدواج به زودی برقرار می شوند ، بزودی نیز قطع می شوند . پس توجه به طلاق نه تنها از دیدگاه فرد به عنوان انسان و فرزندانش مهم است ، بلکه از دیدگاه جامعه ، فرهنگ ، و اقتصاد و حتی جمعیت نیز قابل اعتناء است[۸] . طلاق آفتی اجتماعی است و هیچ جامعه ای نمی تواند نسبت به‌ آن بی توجه بماند . هیچ
جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند ، اگر از خانواده هایی استوار برخوردار نباشد . هرگز هدف این نیست که قوانینی در حذف طلاق وضع شود . طلاق هست ، همانگونه که جامعه هست . هرگز نمی توان تصور کرد که تمامی ارتباطات انسانی برجای ماند و هرگز هیچ ارتباطی آسیب نبیند . اما جامعه باید در اثر اندیشه کاستن از تعداد طلاق باشد .بیان زیبای پیامبر اکرم را به یاد می آوریم : بدترین امور برای من طلاق است[۹] .

اگر جامعه ای رو به سوی افزایش طلاق رود بی هیچ شبهه در آستانه بهران قرار دارد . بدین سان به درستی می توان گفت : میزان طلاق ، نشانه دقیق سلامت یا بیماری جامعه است . پس نظر این است که به سوی خانواده های اضطراری پیش رویم . انسانها را مجبور سازیم در کنار هم به اجبار قانون به زندگی ادامه دهند ، که تجربه گسست ناپذیری میثاق خانواده ‌ها را در کاتولیسم دیدیم و به نتیجه نیز نرسید[۱۰] .

موضوع تحقیق :

بررسی علل تقاضای طلاق ، در مردان و زنان ، مراجعه کننده به دادگاه خانواده تهران .

موضوع این تحقیق، بررسی و شناخت علل یا عواملی است که در وقوع طلاق موثر می باشد و می خواهیم ببینیم، چه عواملی موجب می شود که طلاق صورت بگیرد و کدام یک از این عوامل بیشتر در امر طلاق دخیل می باشد و تردیدی نیست ، که شناخت مسئله طلاق و تاثیر نامطلوبی که در دیگر افراد خانواده و جامعه می گذارد برای مسئولان برنامه ریزی اجتماعی و همین طور خانواده ‌ها ضرورت دارد . و چون ریشه بسیاری از بیماری های روانی ، ستیزه های خانوادگی است . و در همه اعضاء خانواده و سپس در جامعه تاثیرات نامطلوبی می گذارد بنابراین باید به این مسئله توجه بیشتری نمود .

فایده تحقیق :

الف)این تحقیق برای تحقیقات وسیع تر آینده ، در مورد شناخت علل از هم گسیختگی خانواده در جامعه های بزرگتر می تواند مرجعی بشمار آید .

ب)کمک به آگاه ساختن مسئولین امر در دادگاه حمایت از خانواده در اجرای قوانین . تردیدی نیست که قوانین و مقررات هر قدر کامل و مدرن باشد نمی تواند مبانی روابط میان زن و مرد را به نحوی تنظیم کندو هیچ گاه قانون قادر نیست که جزئیات روابط اجتماعی را پیش بینی نماید .

علاوه بر این چون اجتماع متغیر و متکامل است ، قوانین تنها در مقاطع زمانی خاصی می توانند ، مسائل ناشی از اصطکاک و تصادم های انسانی را در حد معینی پیش گیری نماید . بدین جهت مسئولین امر با کمک گرفتن از روان شناسان[۱۱] ، روان پزشکان[۱۲] و مددکاران اجتماعی[۱۳] ، می توانند در اجرای قوانین انعطاف بیشتری داشته باشند .

ج)بدست آوردن راه حل های اجتماعی بمنظور پایین‌ آوردن میزان طلاق و عرضه آن به افراد جامعه و ارشاد آنها .

د)بالاخره چون بسیاری از مشکلات و نیازهای زنان و مردان مشابه است ، لذا شاید آگاه ساختن مسئولین امر در مورد این مشکلات و نیازهای وراه حل های رفاهی آنان بتواند سرآغازی در فراهم آوردن و تکمیل امکانات رفاهی برای کلیه افراد
باشد[۱۴] .

اهمیت تحقیق :

اهمیت تحقیق در این است که علل و عوامل اصلی طلاق شناخته می شود و همین طور ، عوارض روانی – اجتماعی ناشی از آن مشخص می شود . و باشناخت علل و عوارض آن مسئولان اجتماعی کشور می توانند با ارائه پیشنهادات و کاربرد روشهای صحیح تر در پیشگیری و کاهش این مشکل چاره ای بیندیشند .

هدف تحقیق :

۱-شناخت علل و عوامل موثر در گسیختگی خانواده (طرفین زندگی مشترک)[۱۵] .

۲-پیدا کردن راه حل های احتمالی که هم سعادت زنان و هم مردان جامعه تامین شود و هم کانون گرم خانواده ‌ها حفظ شود[۱۶] .

۳-هدف و انگیزه دیگر اهمیت خاص این مسئله و عوارض نامطلوبی است که در زندگی اجتماعی یک جامعه بر جای می گذارد[۱۷] .

۴-توجه به میزان طلاق در سالهای اخیر و اندیشه در مورد پیامدهای ناشی از آن[۱۸] .

فرضیه های تحقیق :

۱-در زنان ، اعتیاد همسر ، عامل اصلی طلاق است .

۲-مشاجره لفظی و فیزیکی ، یکی از عوامل موثر در طلاق است .

۳-دخالت اطرافیان و خانواده همسر (چه در زنان و چه در مردان) در طلاق موثر است .

۴-سوء ظن و بدبینی ، از عوامل اصلی طلاق است .

۵-همسر دیکتاتور یکی از عوامل طلاق است .

۶-عدم یکسانی فرهنگی ، عامل و یکی از علل موثر در طلاق است .

۷-عدم تفاهم اخلاقی ، از جمله علل موثر در طلاق است .

تعریف اصطلاحات :

۱-طلاق : در کتب لغت برای واژه طلاق معانی متعددی ذکر شده است  ، از جمله رهائی ، آزاد کردن ، ترک کردن ، واگذاشتن . اما در اصطلاح شرعی طلاق عبارت است از : زائل نمودن قید پیوند و نکاح[۱۹] یا صیغه مخصوص است[۲۰] . و یا انحلال عقد نکاح در حیات زن و شوهر به اراده مرد یا تقاضای زن با شرایط معین[۲۱] .

در عرف عام معنای جدایی از آن در ذهن متبادر می شود ، در شعر ریز مفهوم در همین معنی بکار آمده است :

از سرمستی ، دگر بار با شاهد عهد شباب

رخصتی می‌ خواستم ، لیکن طلاق افتاده است[۲۲]

۲-وجود شخص ثالث : از قبیل : اقوام شوهر و فرزندان زن قبل و دوستان و معشوقه شوهر و دخالت اقوام زن و فرزندان شوهر قبل .

۱-معشوقه : فرد دیگری (اعم از زن یا مرد ) که مرد و یا زن با او رابطه ای برقرار می سازد ، که از نظر قانون یا اخلاق مجاز نمی باشد .

۲-اقوام : منظور پدر و مادر ، شوهر یا زن که عمداً یا غیر عمد در زندگی مشترک فرزندشان دخالت می کنند و موجب از هم گسیختگی ازدواج آنها می گردد .

۳-فرزندشوهر یا زن : منظور فرزندی است که از ازدواج قبل مرد یا زن باقی مانده است .

۴-دوستان : دوستان هم جنس ، زن و شوهر که بدون رضایت و موقعیت کنونی خانواده با آنها معاشرت می کنند . عامل خطرناک که همواره بنیان روابط زناشویی را در معرض تباهی قرار می دهد ، دخالت های نابجای اولیاء مرد و زن ، وجود معشوقه، فرزند از زن یا شوهر قبل و دوستان ، در زندگی آنان است .

هر روز شاهد خودکشی ‌ها طلاق‌ها و فرار زن و واژگونی خانواده به لحاظ این دخالت های ناروا هستیم . به این جهت این عامل را که تحت عنوان وجود شخص ثالث ذکر می شود می توان به عنوان یک علت مهم واصلی طلاق و جدایی پذیرفت .

۳-فقر مالی : یعنی کمبود در آمد . درآمد : مقدار پولی است که شخص در واحد زمانی معین بدست می آورد که در این تحفیف منظور از واحد زمانی ماه است .

از مطالعه[۲۳] وضعیت مالی و درآمد چنین بر می آید ، که اکثریت مورد بررسی که طلاق گرفته اند ، دارای درآمد متوسط یا پایین بوده اند .

۴-اعتیاد[۲۴] : وابستگی فیزیکی و روانی فرد به یک ماده یا عمل مضر است . عامل مهم دیگر که موجب طلاق شده است ، اعتیاد همسر به مواد مخدر ،‌الکل و قمار بوده است[۲۵] .

پیشگفتار :

ای نازنین پدرا وای مادر که شمع دل افروز خانه ای ، ای جان ما فدای شما ، آشتی کنید ، جغد طلاق بر سر ما ضجه می زند . لعنت بر طلاق ، از بهر مانه ، از بهر خدا آشتی کنید .

طلاق مهمترین عامل از هم گسیختگی ساختار بنیادی ترین بخش جامعه یعنی خانواده است . طلاق پدیده ای است قراردادی ، که به زن و مرد امکان می دهد تا تحت شرایطی پیوند زناشویی خود را گسیخته و ازیکدیگر جدا شوند .

طلاق بر انحلال یک ازدواج رسمی ، در زمانی که طرفین آن هنوز در قید حیاتند و بعد آن نیز از آن آزادند ، تا دوباره ازدواج کنند ، دلالت می کند . یا به عبارت دیگر  طلاق شیوه نهادی شده اختیاری یا پایان یک ازدواج است . متفکران و جامعه شناسان[۲۶]، طلاق را یکی از آسیب های اجتماعی[۲۷] به شمار آورده اند و با بالا رفتن میزان آن را نشانه بارز اختلال در اصول اخلاقی و به هم خوردن آرامش خانوادگی و در مجموع دگرگونی در هنجارهای اجتماعی محسوب می دارند[۲۸] .

ولتر[۲۹] می گوید : ازدواج و طلاق در این جهان ، تقریباً با هم متولد شده اند . شاید ازدواج چند روز زودتر متولد شده باشد ، زیرا پس از زناشویی و گذشت چند روز ، کار زن و شوهر ، بزد و خورد و طلاق کشیده است . حقیقت این است که ازدواج و طلاق با هم به دنیا آمده اند و هردو از قدیم بوده اند و هر دو برای بشر لازم و ضروری اند . از این رو در تمام قوانین و تواریخ ملل قدیم یونان و ایران باستان و قوانین همورابی مساله طلاق وجود داشته و غالباً نیز طلاق دهنده مرد بوده و زن را در آن اختیاری نبوده است .

با ملاحظه قوانین حقوقی دنیا می توان گفت : که طلاق تا اواخر قرن نوزدهم در اروپا رسماً ممنوع بود . اما علی رغم مخالفت اربابان کلیسا ، از آن پس ، رفته رفته قانونی و مجاز اعلام شد[۳۰] . (ستوده ، ۱۳۷۴ ، ص ۲۳۸)

زن و مرد برای یکدیگر آفریده شده اند ، همان گونه که پیوند آنها طبق آیین و قراردادهای رسمی و اجتماعی برقرار می شود ، چنانچه طرفین نتوانند به دلایل گوناگونی ، شخصیتی ، محیطی و اجتماعی با یکدیگر زندگی کنند به ناچار باید طبق مقررات و ضوابط از هم جدا شوند و این حق را دارند که دوباره درصدد برآیند تا جفت مناسب و درخور خود را بیایند .

متاسفانه در کشور ما شمار جدایی زن و شوهر ‌ها رو به افزایش است . در حال حاضر در بسیاری از کشورهای صنعتی پیشرفته میزان طلاق تا رقم ۵۰ درصد افزایش یافته است . این گفته بدان معنی  است که نیمی از زنان و مردانی که روزی با شوق و هیجان ازدواج می کردند ، تصمیم گرفتند این پیوند را پس از مدتی از هم بگستلانند ، شاید اگر زن و شوهرها فرزندی نداشتند و دشواریهای تربیتی و تحصیلی آنها مطرح نبود ، جدایی های چندان سخت و ناگوار نمی نمود و تنها به سرخوردگی و افسردگی زودگذر آنان در پایان می یافت . لیکن در بیشتر موارد قضیه به این سادگی نیست ، به دلیل تاثیرات منفی جدا شدن والدین بر سرنوشت و آینده کودکان بررسی این موضوع اهمیت و ارزش فراوانی پیدا می کند . طلاق بیشترین اثر خود را بر روی فرزندان
می گذارد . کسانی که نه دخالتی در ازدواج داشته اند و نه در جدایی این زن و مرد . ولی بیشترین ناملایمات و سختی ‌ها و اثرات شوم جدایی بر جثه ظریف آنهاست . نمی دانم چطور پدر و مادری به خود اجازه می دهند که سرنوشت دیگری را چنین رقم می زنند و چطور نسبت به زندگی و سرانجام موجودی که خود آنها را بوجود آورده اند بی مسئولیت و بی توجه باشند . چطور به خود اجازه می دهند که با
لجاجت ‌ها و خودخواهی ‌ها و بالاخره حماقت های خود زندگی انسان را به باد فنا بگیرند[۳۱] .

علل و عوامل :

آنچه اهمیت دارد ، شناخت علل و عوامل طلاق ، در دنیایی است که رشد آن را موجب شده است . در باب علل وعوامل طلاق باید به نکات زیر توجه کرد :

 

چندگانگی عوامل[۳۲] :

پدیده طلاق ،پدیده ای است دقیقاً چند عاملی ، بدینسان هرگز یک عامل به تنهایی نمی تواند موجبات پیدایی آنرا فراهم کند در عرف‌ عام می گویند فلان خانواده بخاطر فلان علت منهدم شد اینان جرقه ‌ها را از عوامل باز نمی شناسند و در بسیاری از موارد یک حادثه بسیار کوچک همچون  یک جرقه به خرمنی از عوامل دامن می زند و خانه را در آتش می سوزاند در عین حال باید توجه داشت طلاق با کدام اقدام از بین رفتنی نیست . در جوامعی بسیار کوشیدند تا طلاق را به کلی منع کنند . منع قانونی زمانی که عوامل اساسی پابرجاست نه تنها موجبات امحاء طلاق را فراهم نساخت بلکه عوارض سخت نابجا برجای گذارد . زیرا :

۱-تکلیف فرزندان مبهم باقی می ماند .

۲-زوجین جدا از هم می زیستند در حالی که بر حسب قوانین بهم تعلق داشتند.

۳-ازدواج مجدد صورت پذیر نبود زیرا عدم امکان گسست زوجیت انعقاد قراردادی عقدی را غیر ممکن می ساخت

۴-انسانها را از قبول پیوندی که هرگز گسست پذیر نبود سخت اباء می کردند و این امر بر شمار ازدواج ‌ها اثر منفی بر جای گذارد .

شبکه منحصر به فرد عوامل :

چند یا چندین عامل به هم می پیوندند و با هم شبکه ای پیچیده فراهم می آورند . این شبکه در نوع خود منحصر به فرد است . به بیان دیگر هر طلاق از دیدگاه علی در نوع خود بی نظیر است زیرا یک زن و شوهر با توجه به شخصیت خاص هر یک از آنان است . خانواده منشاء نوع همسر گزینی منش و خلق و خوی هریک رابطه‌ای خاص و منحصر به فرد فراهم می آورند . قطع این رابطه نیز با پیوند عوامل خاص و شبکه ای منحصر به فرد صورت پذیر است .

بقای عوامل :

باید توجه داشت ، آنچه بر سر رابطه زوجین می آید ، می ماند و آنچه در حیات هر یک از آنان از آغاز تا انجام رخ می دهد باز هم باقی می ماند . از این روست که امروز سخن از پایداری یا بقاء عوامل به میان می آید .

عوامل مکنون :

هنگامی که خانواده ای از هنجارهای اساسی جامعه دور می ماند و ضرورتاً کار آن به طلاق نمی انجامد به عنوان مثال زمانی که دو نفر از دو فرهنگ با دو زبان آداب عادات و رفتار متمایز ازدواج می کنند هرگز نباید تصور رود که بسیار زود راه گسست پیوند را در پیش خواهند گرفت ، اما این عناصر در این جا (ناهماهنگی چندگانه)[۳۳] به صورت مکنون باقی می ماند و چنانچه زوجین بدان توجه نکنند خانواده با مشکلی خاص مواجه شده و همین عناصر بروز و تجلی می یابند و اساس خانواده را منهدم می کنند[۳۴] .

طبقه بندی عوامل :

الف)عوامل غالب : منظور عواملی است که بر دیگر عوامل پیشی می گیرند . آنان را در زیر اثر هاله[۳۵] جای می دهند و تا زمانی که پا برجا هستند اساس خانه نیز استوار است .

ب)عوامل کلان : منظور عواملی است که با کل جامعه یا آنچه وسیع یا فراگیر[۳۶] خوانده می شود ، سر و کار دارند .

اینان از مهمترین عواملند زمانی که ارزش های اساسی یک جامعه بر لذت طلبی تمتع آنی مصلحت گرایی سودگرایی و ماده گرایی استوارند بی هیچ شبهه ارتباطات انسانی نیز از آن سخت تاثیر می پذیرند ، روابط انسانی از بعد معنوی تهی می ماند و صرفاً در راه التذاذ آنی برقرار می شود .

ج)عوامل میانه : منظور عواملی است که با محیط پیرامون سروکار دارند و بین عوامل کلان و خرد جای می گیرند  ، به عنوان مثال ارزش های حاکم بر حزبی که احیاناً به آن تعلق دارند بر اندیشه و رفتار ما تاثیر می گذارند .

د)عوامل خرد : منظور عواملی است که با محیط پیرامون کوچک و با فرد یا گروههای کوچک سروکار دارند . در زمره این عوامل باید از خانواده خاستگاه به اصطلاح جامعه شناسان راهیاب نام برد[۳۷] .

بهانه و عوامل :

باید بین آنچه ، افراد در راه توجیه عمل خود ذکر می کنند و واقعیت طلاق و عوامل آن تمیز گذارد ، همچنان که می بینیم ، طلاق در زمره حساس ترین و محرمانه ترین حوادث زندگی است . گاه انسانها از علل و عوامل اساسی آن آگاهی نمی یابند وگاهی این عوامل چنان با حریم زندگی پیوسته اند ، که گفتنی نیستند . از این روست که می بینیم در پاسخ این سوال که چرا طلاق گرفتید ؟ دلایلی ساده همچون دخالت اطرفیان همسر، زندگی با مادر شوهر و زبان بد همسر ، عنوان می شود[۳۸] .

تعدد ابعاد :

---