عنوان :

تحقیق تعیین رابطه بین سبک های دلبستگی و هوش هیجانی در دانشجویان

تعداد صفحات : ۱۲۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

 چکیده :

پیشرفت حرفه ای سازمانی با مشاهده مفاهیم هوش عاطفی مرتبط با توسعه رهبری آغاز شد.ارزش خود آگاهی وخود مدیریتی ، ایجاد روابط، دریافت شهودی و عوامل احساسی در زندگی کاری غیر قابل تردیدند.در سازمانهای امروزی جایی که تیمهای کاری برای موفقیت حیاتی هستند ، مدیران وکارکنان می توانند روحیه تیمی و توانمند سازی محیط کاری را با بهبود مشخصه های هوش عاطفی ایجاد کنند. رهبری یک سازمان برای انطباق پذیری با تغییرها و به منظور بقا و رشد در محیطهای جدید کسب و کار، ویژگیهای خاصی را می طلبد که عموماً مدیران برای پاسخ به آنها با مشکلات بسیاری مواجه می شوند. در این زمینه یکی از مهمترین مولفه های شخصیتی که می تواند به رهبران و مدیران کمک کند. هوش هیجانی است. با توجه به اینکه هوش هیجانی، توان استفاده از احساس و هیجان خود ودیگران دررفتار فردی و گروهی در راستای دستیابی به بیشترین مطلوبیت است. بنابراین، تلفیق دانش مدیریتی و تواناییهای هیجانی در مدیریت می تواند در سوق دادن افراد به سوی دستیابی به هدف کارساز و مفید باشد. درک واداره هوش عاطفی به شکل مؤثرنه تنها بینشهای جدیدی درباره برانگیختن افراد ارائه می کند بلکه این امکان را می دهد که درباره احساسات واداره آنها به شکل سازنده عمل شود.

هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط سبک های دلبستگی با هوش هیجانی و پیش بینی این توانایی ها بوسیله سبک های دلبستگی است نمونه مورد مطالعه ۱۰۰نفر دانشجوی دختر(۵۰ نفر)و پسر(۵۰ نفر) دانشگاه پیام نور وزوان بودند که با استفاده از نمونه گیری تصادفی  انتخاب شدند .

نتایج تحقیق نشان داد سبک دلبستگی ایمن با تمایز  و بازسازی یا مدیریت هیجانی رابطه مستقیم و سبک های دلبستگی نا ایمن – امتنابی  و دو سوگرا با هر دو مولفه  تمایز و باز سازی هیجانی  رابطه معکوس دارد . سبک های دلبستگی هوش هیجانی را پیش بینی می کنند .

واژه های کلیدی: هوش هیجانی، سبک دلبستگی،

فهرست مطالب

فصل اول : کلیات تحقیق
مقدمه    ۱
بیان مسئله    ۲
اهمیت و ضرورت تحقیق    ۴
اهداف تحقیق    ۴
فرضیه های تحقیق    ۵
تعریف اصطلاحات    ۶
فصل دوم : پیشینه تحقیق
بخش اول : هوش هیجانی    ۷
مقدمه    ۷
تعریف هوش هیجانی    ۸
مغز هیجانی    ۹
مؤلفه های هوش هیجانی    ۱۱
مبانی زیستی هوش هیجانی    ۱۴
چگونگی افزایش هوش هیجانی    ۱۸
چند توصیه برای افزایش هوش هیجانی کودکان    ۱۸
مقایسه ویژگی های افراد باهوش هیجانی بالا و پائین    ۱۹
چرا به پرورش هوش هیجانی بپردازیم    ۱۹
چرا به پرورش هوش هیجانی بپردازیم    ۲۰
کاربردهای هوش هیجانی در زندگی    ۲۰
چگونگی آموزش در کودکی    ۲۱
عوامل مؤثر در هوش هیجانی    ۲۱
شناخت عواطف شخصی    ۲۱
به کار بردن درست هیجان ها    ۲۱
برانگیختن خود    ۲۲
شناخت عواطف دیگران    ۲۲
هوش هیجانی عاملی موثر در رهبری موفق    ۲۳
هوش منطقی –هوش هیجانی بین زنان ومردان    ۲۴
نقش هوش هیجانی در زندگی    ۲۵
رهبری عاطفی    ۲۶
ویژگی های رهبری با شعور عاطفی بالا    ۲۷
هوش هیجانی در سازمان چگونه عمل می کند    ۳۰
هوش هیجانی وعملکرد اثر بخش    ۳۱
نمودهای هوش عاطفی در محیط کاری    ۳۲
آموزش و یادگیری هوش هیجانی در سازمان    ۳۵
هوش هیجانی ابزاری نوین در مدیریت بازار    ۳۹
تحقیقات انجام شده در زمینه ی هوش هیجانی    ۴۱
بخش دوم سبک دلبستگی    ۴۴
مقدمه    ۴۴
تعریف دلبستگی    ۴۵
نظریه دلبستگی    ۴۷
اهمیت نظریه دلبستگی    ۴۹
مفروضه‌های اساسی نظریه دلبستگی    ۵۰
مفاهیم اساسی در نظریه دلبستگی    ۵۲
مفاهیم عمده نظریه    ۵۴
پیوستگی به عنوان نقش‌پذیری (در کودکان)    ۵۵
زندگی‌نامه و تاثیرپذیری‌های جان بالبی    ۵۷
دلبستگی و کاوش در سراسر چرخه زندگی    ۶۱
ارتباط نظریه دلبستگی با نظریات دیگر    ۶۴
دلبستگی در بزرگسالی    ۷۱
مراحل دلبستگی    ۷۲
ارزیابی دلبستگی و انواع آن    ۷۶
شیوه‌های جدید ارزیابی دلبستگی کودکان    ۸۰
طبقه‌بندی کیفیت دلبستگی    ۸۱
سلسله مراتب اشخاص مورد دلبستگی    ۸۴
دلبستگی‌های متعدد    ۸۵
دلبستگی‌ و تأثیرات آن بر شخصیت و زندگی آینده افراد    ۸۷
دلبستگی و آسیب شناسی روانی    ۸۹
اضطراب جدایی    ۹۱
نشانه‌های مشکلات دلبستگی    ۹۲
نظریه درمانی دلبستگی    ۹۲
تحقیق های داخلی و خارجی    ۹۳
تحقیق های داخلی و خارجی    ۹۳
ب )تحقیق های خارجی    ۹۸
فصل سوم : روش تحقیق
تحقیق توصیفی    ۱۰۱
جامعه آماری    ۱۰۱
حجم نمونه    ۱۰۲
روش نمونه گیری    ۱۰۲
ابزار اندازه گیری    ۱۰۲
پایایی    ۱۰۳
پایایی آزمون از طریق محاسبه آلفای کرونباخ    ۱۰۳
پایایی آزمون به روش زوج – فرد    ۱۰۳
روایی    ۱۰۴
روش اجراء نمره گذاری (EQ-i)    ۱۰۵
تفسیر نتایج    ۱۰۵
روش تجزیه و تحلیل داده ها    ۱۰۶
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها
رابطه هوش هیجانی بین دختران و پسران    ۱۰۷
رابطه سبک دلبستگی بین دختران و پسران    ۱۱۱
رابطه هوش هیجانی و سبک دلبستگی در دختران    ۱۱۵
رابطه بین هوش هیجانی و سبک دلبستگی در پسران    ۱۱۶
خلاصه نتایج    ۱۱۷
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری
نتیجه گیری    ۱۱۸
پیشنهادات    ۱۲۰
محدودیت های تحقیق    ۱۲۰
منابع
پیوست

منابع و مأخذ:

۱)الورای، برک- روان‌شناسی رشد- ترجمه سید محمدی، یحیی، جلد اول، نشر ارسباران، ۱۳۸۳٫

۲) جیمزاو، یروچاسکا، سی، نورکراس، نظریه‌های روان‌درمانی. ترجمه سید محمدی، یحیی، انتشارات رشد، ۱۳۸۱٫

۳)جیمز دبلیو و ندرزندن. روانشناسی رشد، ترجمه گنجی، حمزه، انتشارات بعثت، ۱۳۷۶٫

۴) دادستان، پریرخ، روان شناسی مرضی تحولی. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها سمت)، ۱۳۷۶٫

۵)اتکنیسون هیلگارد. زمینه روانشناسی ج۱، دکتر براهنی و …. انتشارات رشد، ۱۳۷۸٫

۶)هاشمینان، کیانوش. ابوحمزه الهام. روانشناسی رشد. انتشارات شرکت تعاونی سازمان سنجش، ۱۳۸۱٫

۷)  لطفی کاشانی، فرح؛ وزیری، شهرام؛ روانشناسی بالینی کودک، انتشارات ارسباران، ۱۳۸۰٫

۸)  بنیامین، جیمز (سادوک)؛ خلاصه روانپزشکی، ترجمه رفیعی، حسن. انتشارات ارجمند سال ۱۳۷۲٫

۹) بنیامین؛ جمیز؛ خلاصه روانپزشکی؛ ترجمه پورافکاری، نصرت‌اله؛ جلد اول؛ انتشارات شهرآب؛ ۱۳۸۴٫

۱۰) بشارت، محمدعلی؛ شریفی، ماندانا؛ وایروانی، محمد؛ (۱۳۸۰). بررسی رابطه سبک‌های دلبستگی و مکانیسم‌های دفاعی؛ مجله روانشناسی شماره ۱۹، ص ۴۵-۳۳

۱۱) ماسن، پاول هنری و همکاران. رشد و شخصیت کودک؛ (چاپ هفدهم)، ترجمه مهشید پاسایی، تهران: نشر مرکز؛ ۱۳۸۰

۱۲) هرگنهان. بی. آر؛ السون، میتو؛ اج (۲۰۰۵)؛ مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری (چاپ نهم) ترجمه علی‌اکبر سیف. تهران نشر دوران. (۱۳۸۵)

۱۳)خوشابی، کتایون؛ ابوحمزه، الهام؛ جان بالبی؛  تهران؛نشر دانژه؛ ۱۳۸۶

۱۴)کرین؛ سی ویلیام؛  پیشگامان روان‌شناسی رشد؛ فدایی، فربد؛ تهران؛ انتشارات اطلاعات؛ (۱۳۷۹)

۱۵) منصور، محمود؛ دادستان، پریرخ، روانشناس ژنتیک ۲؛ تهران؛ چاپ دریا؛ ۱۳۶۹

۱۶) رابط، رحیم؛ رابطه بین سبک‌های دلبستگی با هوش هیجانی و اضطراب امتحان در دانش‌آموزان پسر مقطع متوسطه شهرستان ماهنشان؛ شهریور ۱۳۷۸؛ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

۱۷) کرین، ویلیام؛ نظریه‌های رشد (مفاهیم و کاربردها)؛ ترجمه خوی نژاد، غلامرضا؛ تهران؛ انتشارات رشد؛ (۱۳۸۴)

۱۸)راتوس؛ اسپنسر؛ روانشناسی عمومی جانوران؛ ترجمه گنجی، حمزه؛ تهران؛ نشر ویرایش؛ (۱۳۷۸)

۱۹) هوش هیجانی، نویسنده:دانیل گلمن، مترجم:نسرین پارسا، ص ۶۳

۲۰) هوش هیجانی و مدیریت در سازمان(مبانی نظری، شیوه‌های آموزش و ابزارهای سنجش) ، سبحانی نژاد، مهدی و یوزباشی، علیرضا(۱۳۸۷). هوش هیجانی و مدیریت در سازمان(مبانی نظری، شیوه‌های آموزش و ابزارهای سنجش)، تهران: انتشارات یسطرون.

۲۱)  هوش هیجانی]، هوش هیجانی، دکتر تراویس برادبری، ترجمه مهدی گنجی، ویراستار: دکتر حمزه گنجی، نشر ساوالان، تهران، ۱۳۸۴.

۲۲) هوش هیجانی، نویسنده:دانیل گلمن، ترجمه :نسرین پارسا، انتشارات رشد۱۳۸۹

۲۳)  هوش هیجانی، نویسنده:دانیل گلمن، ترجمه :نسرین پارسا، انتشارات رشد۱۳۸۹

مقدمه

هوش هیجانی را مجموعه ای از توانایی ها تعریف کرده اند  که در بر گیرنده ادراک ، بیان ، فهم ، تسهیل و تنظیم هیجان هاست .(مظاهری ، ۱۳۷۷) . نظریه پردازان هیجان اذعان می کنند که سازماندهی هیجان ( صنعت و جهت گیری) اساساً ریشه در دلبستگی و  تجربیات اجتماعی سازی هیجانی دارد . دلبستگی یک پیوند عاطفی است که با تمایل به جستجو  و در مجاورت یک فرد یا شی  ماندن به ویژه در موقعیت های استرس را مشخص می شود . (بشارت ، ۱۳۸۶) . محققان معتقدند که نظریه دلبستگی  به میزان زیادی به تنظیم عاطفی  و مقابله با استرس مربوط است  که حالتی از غمگینی  ، تمایل به برگشت به خانه و زجر ناشی از تفکر در باره خانه است .سبک دلبستگی ایمن با سازگاری مناسب و اعطاف پذیری در برابر  تجارب هیجانی و تحمل  رویداد های استرس زا بدون اینکه به وسیله آنها در هم بشکند ارتباط دارد .از سوی دیگر سبک دلبستگی اجتنابی با حفظ فاصله هیجانی از دیگران و دوری از مواجهه  با استرس ها مرتبط است . پژوهش ها نشان داده اند که هوش هیجانی تعدیل کننده رابطه استرس و سلامت روانی است .(سالووی و همکاران -۲۰۰۲) . مطالعه درباره سبک های دلبستگی  نشان داده است که بین نا ایمنی دلبستگی بزرگسالان و شاخص ای وسیعی از ناسازگاری و درماندگی روان شناختی ارتباطی قوی وجود دارد ، افراد با سبک دلبستگی ایمن ، دو سو گرا و اجتنابی در تنظیم عواطف و پردازش اطلاعات هیجانی به هنجار مانند (ترک) خانه و رفتن به دانشگاه  تحت تأثیر قرار می دهد .افراد ایمن نسبت به افراد نا ایمن پاسخ های خود اتکایی بیشتر در ماندگی روان شناختی سمتی نشان می دهند .(سالووی و همکاران ،۲۰۰۲)

 بیان مسئله

دلبستگی را پیوند عاطفی نسبتاً پایداری تعریف می کنند که بین کودک و یک یا تعداد بیشتری ا افراد که در تعامل منظم و واقعی با وی هشتند ایجاد می گردد  ( مظاهری ، ۱۳۷۷ ) .

با دقت در تعریف فوق چند نکته اساسی قابل استناد است ، نخست این که دلبستگی یک پیوند و رابطه بین فردی  است . دوم این که این ارتباط ، یک ارتباط عافی است و مسلم است که هیجان های مختلفی در این ارتباط درگیر خواهد بود سوم اینکه این ارتباط نسبتاً پایدار است . بنابراین با توجه به مفهوم الگوهای فعال درونی و بازنمایی های ذهنی از خود و دیگران ، کیفیت این پیوند ، موزه های وسیعی از روابط بین فردی و درون را در زمان حال و آینده تحت تاثیر قرار خواهد داد . از طرف دیگر هوش هیجانی توانایی فرد در بازنگری احساسات و هان ها خود و دیگران ، تمایز قائل شدن بین آنها و استفاده از اطلاعات هجانی در حل مسئله و تعلم بخشی رفتار تعریف شده است  ( سالووی و ماید ، ۱۹۹۰) در واقع هوش هیجانی برتوانایی توجه ، پردازش و تعلم بخشی هیجان های تجربه شده د بطن روابط اشاره دارد . با ملاحظه مطالب فوق می توان اسنباط کرد کیفیت پیوند عاطفی کودک با افراد مهم زندگی اش می تواند در رشد و. شکل گیری قابلیت هیا هیجانی وی نقش داشتاه و تاثیر فراوانی در روابط بین فردی و درون فردی آینده او داشته باشد .

امروزه هوش هیجانی به عنوان یک موضوع جدید در حوزه روانشناسی مورد توجه قرار گرفته است . مطالعاتی که در این زمینه انجام شده است مبین نقش هوش هیجانی و مؤلفه های آن در جنبه های مختلف زندگی فرد همچون پیشرفت تحصیلی ، ازدواج، شغل،روابط اجتماعی و… می باشد. لذا در بررسی حاضر در ابتدا پس از ذکر تاریخچه و تعریف و تشریح هوش هیجانی و سبک دلبستگی و مؤلفه های آنها ، به مبنای زیستی هوش هیجانی و روشهای و مواد و موانع موثر بر سبک دلبستگی در جامعه و بالاخص دانشجویان خواهیم پرداخت . در ادامه راه های افزایش هوش هیجانی و سبک های دلبستگی و تحقیقاتی که در این زمینه  انجام شده را ، بررسی خواهیم کرد .

در حدود ۲۰۰۰ سال پیش افلاطون گفت: تمام یادگیری ها دارای یک زیر بنای هیجانی و عاطفی است . متاسفانه تفکر حاکم در این ۲۰۰۰ سال این بود که هیجان ها مانع انجام کار و تصمیم گیری هستند و در سال ۱۹۸۰ بود که هوش هیجانی نام فعلی خود را بدست آورد ابتدا سالوی و مایردر سال ۱۹۹۰مفهوم هوش هیجانی را معرفی کردند ، و ۵ سال بعد دانیل گلمن در ۱۹۹۵ با انتشار کتاب هوش هیجانی به آن شهرت بخشید . نظریه هوش هیجانی دانیل گلمن هوش درون فردی و بین فردی (در نظریه گاردنر ) را گسترش داده و بر توانایی شناخت ، درک و تنظیم و نظارت بر احساسات و هیجانات خود و دیگران و استفاده از آن در جهت هدایت افکار ، اعمال و ارتباطات خود و دیگران تاکید می کند (لطف آبادی ، ۱۳۸۴ ، ص۱۸۹). بار آن برای اولین بار در سال ۱۹۸۰ بهره هیجانی را مطرح کرد و در همان سال بر تدریس پرسشنامه هوش هیجانی  اگر چه نظریه هوش هیجانی مورد انتقاد برخی از روانشناسان قرار گرفته و آن را نه از مقوله هوش بلکه برخی صفات شخصی شمرده اند (ایزارد ۲۰۰۱ ) اما این نظر در سالهای اخیر مورد توجه روانشناسان تربیتی قرار گرفته و مربیان و معلمان نیز ، به دلیل کاربردهای آن در کلاس درس ، از آن استقبال کرده اند . لذا نظریه هوش هیجانی را نیز باید مانند سایر نظریه های هوش ، مورد توجه قرار داد .

هیجان ها چند بعدی هستند ، آنها بصورت پدیده های ذهنی ، زیستی ، هدفمند و اجتماعی وجود دارند . هیجان ها تا اندازه ای احساس های ذهنی هستند به این صورت که باعث می شوند به شیوه خاصی (مثل عصبانیت یا شادی) احساس کنیم . اما هیجان ها واکنش های زیستی نیز هستند یعنی پاسخ های بسیج کننده انرژی که بدن را برای سازگار شدن با هر موقعیت که فرد با آن مواجه شده ، آماده می کنند . هیجان ها هدفمند هستند . مانند گرسنگی که هدفش زنده نگه داشتن سازواره است . هیجان ها پدیده هایی اجتماعی نیز هستند و همراه علائمی قابل درک برای دیگران مانند اخم کردن که علامتی است از نارضایتی و ناراحتی یک فرد . با توجه به این چهار ویژگی جان مارشال ریو در کتاب (انگیزش و هیجان) هیجان را اینگونه تعریف کرده است : هیجان ها پدیده های احساسی – انگیختگی – هدفمند و بیانگر کم دوامی هستند که به ما کمک می کنند با فرصتها و چالش هایی که هنگام رویدادهای مهم زندگی مواجه می شویم ، سازگار شویم.

اهمیت و ضرورت تحقیق

هوش هیجانی نقش اصلی در فرآیند رهبری ایفا می کند و باعث تنوع در منابع قدرت می شود . از اختلالات روانی پیشگیری اولیه به عمل می آید و باعث توانمندی انسان  و بعد شایستگی های شخصی و اجتماعی می شود  با توجه به اهمیت کیفیت دلبستگی در بهزیستی  افراد می توان خطوط پژوهشی زیر را برای آینده ترسیم نمود : بررسی ارتباط دلبستگی  با موًلفه های مختلف روان شناسی ، سلامت مانند شادمانی ، امیدواری ، کیفیت زندگی ، خلاقیت ، بررسی میزان تغییر پذیری کیفیت دلبستگی از طریق آموزش مهارت های ارتباطی به کودکان و بزرگسالان می باشد .

 اهداف تحقیق

تعیین رابطه بین سبک های دلبستگی و هوش هیجانی در دانشجویان

اهداف اختصاصی

۱-تعیین رابطه بین سبک دلبستگی ایمن و هوش هیجانی در دانشجویان

۲-تعیین رابطه بین سبک دلبستگی نا ایمن و هوش هیجانی در دانشجویان

۳-تعیین رابطه بین سبک دلبستگی  اجتنابی و هوش هیجانی در دانشجویان

۴-تعیین تفاوت بین هوش هیجانی دختران و پسران

 فرضیه های تحقیق

فرضیه اصلی

 بین سبک دلبستگی و هوش هیجانی دانشجویان پیام نور وزوان رابطه معناداری وجود دارد ؟

فرضیه فرعی

۱-بین سبک دلبستگی ایمن  و هوش هیجانی دانشجویان پیام نور وزوان رابطه معناداری وجود دارد .

۲-بین سبک دلبستگی نا ایمن و هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد .

۳-بین هوش هیجانی دختران و پسران دانشجویان پیام نور وزوان تفاوت معناداری وجود دارد .

 تعریف اصطلاحات

هوش : مورخان (شالچی ،۱۳۸۶) و (لگی نژاد ، ۱۳۸۲) هوش را به عنوان یک استعداد عمومی مورد بحث قرار داده اند .پاره ای از روان شناسان نظیر (هاذان و شیور ،۱۹۸۷) آنرا مجموع استعداد های مختلف مانند حافظه ، تخیل ، دقت و تفکر می دانند دسته ای هوش را (معادل ) استعدادهای مختلف فرض کرده اند برای هوش تعریف های بسیاری از جمله ،سازش ، حل مسئله ، یادگیری ،     پاسخ دادن ،ادراک بیان شده است . (مقاله انجمن جوانان زنده رود ، ۱۳۸۵) .بهترین تعریفی که از هوش می توان ارائه داد : هوش مجموعه ای از توانایی های شناختی که به ما اجازه می دهد  تا نسبت به جهان اطرافمان آگاهی پیدا کنیم ، یاد بگیریم و مسائل را حل کنیم .

هوش هیجانی : هوش هیجانی نوع دیگری از هوش است  این هوش مشتمل بر شناخت احساسات خویشتن و استفاده از آن برای اتخاذ تصمیم های مناسب  در زندگی است. توانایی اداره مطلوب خلق و خوی و وضع روانی و کنترل  تکانش هاست. عاملی است که به هنگام شکست  ناشی از دست نیافتن به هدف در شخص ایجاد انگیزه و امید می کند . هم حسی یعنی آگاهی از احساسات افراد پیرامون شماست . مهارت اجتماعی یعنی خوب تا کردن با مردم و کنترل هیجان های  خویش در رابطه با دیگران و توانایی تشویق  و هدایت آنان است .هوش هیجانی یک سازه چند عاملی است که از چند توانایی به هم پیوسته ای ،عاطفی ، شخصی ، اجتماعی ، تشکیل شده که ما را در رویارویی با مقتضیات زندگی روزمره یاری می دهد .

سبک دلبستگی : دلبستگی یک نظام مهار رفتاری با مبنای زیست شناختی است که به کاربرد چهره های دلبستگی توسط کودک به منزله یک پایگاه ایمن ،منجر می شود .پایگاهی که بر اساس آن کودک به اکتشاف محیط دست می یابد .(رحیم زاده ، ۱۳۸۷)

رفتار دلبستگی که از نقطه شروع در کودک وجود دارد ،به تدریج متنوع می شود ، به چهره های معین گسترش می یابد در تمام زندگی پابرجا می ماند و تحت اشکال مختلف متجلی می شود. (منصور داستان ،۱۳۷۴)

بخش اول : هوش هیجانی

به مجموعه ای از توانایی های دانشی، بینشی و توانشی افراد به انضمام یکسری از شایستگی های فردی- اجتماعی که هرکس را به خودکنترلی و کسب توانمندی بیشتر سوق دهد، «هوش هیجانی» و یا به تعبیری «هیجان مؤثر» گویند.

«ریچارد بویاتسیز»، از صاحب نظران هوش هیجانی، در تعریف این مفهوم معتقد است که:  وقتی هوشمندانه و آگاهانه و معقول از هیجانات خود استفاده کنیم، یعنی از هوش مؤثر و هیجانی برخورداریم.» و در جهت پی بردن به میزان و شدت هوش هیجانی شاخص هایی چون:

 میزان و شدت دلسوزی برای دیگران

میزان و شدت احساس تعهد نسبت به دیگران

میزان و شدت حساسیت های معقول و مثبت فردی

میزان و شدت درک افرادی که همانند خودِ فرد نیستند

را نام برده و بالاترین درجه ی «همدلی» را همان میزان و شدت درک افراد متفاوت از خود می داند.

«بویاتسیز» بر این امر تأکید دارد که جهت برخورداری و گسترش هوش هیجانی، افراد باید:

احساسات و ارزشهای خود را نادیده نگیرند.

به میزان و شدت مؤثربودن و تأثیرگذاری خود بر رفتار دیگران آگاه شوند.

هیجان فقط یک احساس نیست، بلکه نوعی رفتار است که در فرآیند کار و زندگی، بسیار مؤثر است؛ افراد برخوردار از هوش هیجانی، راحت تر ارتباط برقرار می کنند، راحت تر می خندند، راحت تر ابراز ناراحتی و دلخوری می کنند و آگاهی و درک بیشتری از احساسات و عواطف دیگران دارند. این افراد ضمن آن که به احساس و ارزش های دیگران احترام گذارده و در کنترل و راهبری هیجانات خود توانا و مقتدرند اما توانایی برقراری ارتباط را با تملق، چاپلوسی، بله قربان گویی و عدم استقلال فردی، فکری و شخصیتی، یکی فرض نمی کنند و به همین دلیل است که این گونه افراد که به نخبگان و شایستگان معروف اند، درعین انعطاف پذیری و صمیمیت، بسیار مقتدر و قاطع نیز هستند.

بسیاری از شرکت ها و مؤسسات قدرتمند، در استخدام کارکنان و به ویژه مدیران خود، به مؤلفه های سنجش میزان هوش عاطفی فرد ازجمله خودآگاهی عاطفی، عزت نفس، احترام به خود، خودشکوفایی، واقع گرایی، انعطاف پذیری، جدیت، درک دیگران، قدرت حل مسائل، مسؤولیت اجتماعی، نگاه همه جانبه و… می پردازند.

هوش عاطفی، هوش احساسی یا هوش هیجانییا(EQ ) شامل شناخت و کنترل عواطف و هیجان‌های خود است. به عبارت دیگر، شخصی که EQ بالایی دارد سه مؤلفهٔ هیجان‌ها را به طور موفقیت آمیزی با یکدیگر تلفیق می‌کند (مؤلفهٔ شناختی، مؤلفهٔ فیزیولوژیکی و مؤلفهٔ رفتاری )

تعریف هوش هیجانی

ارسطو میگوید:”عصبانی شدن آسان است – همه می توانند عصبانی شوند، اما عصبانی شدن در برابر شخصِ مناسب، به میزان مناسب، در زمان مناسب، به دلیل مناسب و به روش مناسب – آسان نیست!”

دانیل گلمن[۱] معتقد است، هوش عاطفی بالا تبیین می‌کند که چرا افرادی با ضریب هوشی (IQ) متوسط موفق تر از کسانی هستند که نمره‌های IQ بسیار بالا تری دارند. ضریب هوشی(IQ) نمی تواند بخوبی از عهده توضیح سرنوشت متفاوت افرادی بر آید که فرصت ها، شرایط تحصیلی و چشم اندازهای مشابهی دارند.وقتی نود و پنج دانشجوی دانشگاه هاروارد در دهه ۱۹۴۰ را – یعنی دورانی که دانشجویان دانشگاه های شرق آمریکا را اقرادی با هوشبهرهای متنوع تر از امروز تشکیل می دادند – تا سنین میانسالی مورد بررسی قرار دادند، چنین دیدند که افرادی که بالاترین نمره های تحصیلی را داشتند از نظر میزان حقوق دریافتی، بهره وری و موفقیت شغلی از همدوره ایهای ضعیف تر خود موفق تر نبودند. آنان حتی از نظر میزان رضایت از زندگی شخصی یا رضایت از روابط دوستانه، خانوادگی و عشقی نیز وضعیتی برتر نداشتند .  با ظهور عصر اطلاعات و ارتقاء ارزش مندی ارتباطات انسانی و هم چنین بروز موقعیت‌های استراتژیک سازمانی، نظریه هوش عاطفی رشد چشم گیری یافته و از مباحث پرطرفدار سازمانی شده‌است.