عنوان :

تحقیق راهکارهای ایجاد انگیزه درمعلمان برای استفاده از روش های نوین آموزشی

تعداد صفحات : ۱۸۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از آنجا که کار، ضرورت توسعه است واکثریت افراد بیشتر وقت خود را درمحیط کار می گذارنند عامل انگیزه مهم و ضروری است هرشغلی با فرسودگی همراه است اما در برخی مشاغل بنا به نوع کار، تنوع وظایف و مسئولیت های آن فرسودگی بیشتر است و معلمی یکی از حرفه هایی است که درمعرض این فرسودگی قرارداردکه با راهکارهای مناسب می توان از فرسودگی شغلی این قشرزحمت کش و دلسوزجامعه کاست و رضایت شغلی ایجادکردکه بازده و نتیجه آن پیشرفت و توسعه جامعه خواهد بود و همه از آن بهره مند می گردند . دراینجا به راهکارهایی که می توانند انگیزه معلمان را افزایش دهند اشاره می کنیم :

الف- عوامل فیزیکی ساختمانی مدرسه :

دل انگیزکردن محیط کار : ایجاد نورکافی ، رنگ مناسب، پاکیزگی اتاقها، قرار دادن گلدان و تابلوهای نقاشی و تصاویر زیبا و . . .
تأمین و آماده ساختن وسایل و امکانات مورد نیاز معلم برای تدریس .

ب- عوامل مالی :

درهرسازمانی افراد معمولا تلاش وکوشش و آنچه که نتیجه آن است را درمقابل دریافتی خود از آن سازمان حقوق و مزایا قرارمی دهند اگر آنچه کارکنان به سازمان می دهند .

کار ، تلاش ، فکر و وقت و . . . بیشتر از آنچه باشدکه از سازمان دریافت می کنند دچار دوگانگی و فشار روانی می شوند و با رعایت عدالت و عدم تبعیض می توان انگیزه را پر رنگ ترکرد .

پ- عوامل سازمانی :

سبک مدیریت و رهبری مدیران سازمان آموزش وپرورش ، صدور بخش نامه های فراوان و مکرر و تدوین خط مشی های مختلف سازمانی ، دسترسی نداشتن به مراجع تخصصی در مدارس که پاسخگوی مسائل ومشکلات مربوط به حرفه معلمان باشد باعث فشار روانی معلمان می شودکه با مشخص کردن میزان وظایف خواسته شده از شخص و حمایت اجتماعی در محیط کارمی توان اثرمثبتی دراحساس اعتماد به نفس و احساس به کمال رسیدن فرد و رضایت شغلی او ایجادکرد . رهبری و مدیریت مناسب موجب ایجاد روحیه خلاقیت و نوآوری کارکنان می گردد ، درک محدودیت های فردی و زمانی ازجانب مدیران موجب تلاش دوچندان کارکنان می شود .

 روش تدریس نیز عبارت از راه منظم با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد .

« اصطلاح تدریس ، اگرچه در متون علوم تربیتی مفهومی آشنا به نظرمی رسد.اکثر معلمان و مجریان برنامه های درسی با معنی و ماهیت درست آن آشنایی دارند . برداشت های مختلف معلمان از مفهوم تدریس می توانددرنگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ی کارکردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی برجای گذارد . برداشت چندگانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛ از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههای مختلف تربیتی است گاهی آشفتگی و اغتشاش در درک مفاهیم تربیتی به حدی است که بسیاری ازکارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ، تدریس و حرفه آموزی را یکی تصورمی کنند و به جای هم به کارمی برند . این مفاهیم اگرچه ممکن است دربرخی جهات وجوه مشترک و درهم تنیده داشته باشند ، اصولا مفاهیم مستقلی هستند و معانی خاص خود را دارند.

به هیچ وجه نمی توان مفهوم « پرورش » را با مفاهیمی چون آموزش ، تدریس و یا حرفه آموزی یکی دانست . پرورش مفهومی کلی است که می تواند سایرمفاهیم را دردرون خود جای دهد .

مفهوم آموزش برخلاف پرورش یک نظام نیست ، بلکه آموزش فعالیتی است هدفدار و از پیش طراحی شده که هدفش فراهم کردن فرصت ها و موقعیت هایی است امر یادگیری را در درون یک نظام پرورشی تسهیل کند وسرعت بخشد . بنابراین آموزش وسیله ای است برای پرورش ، نه خود پرورش .

آموزش یک فعالیت مشخص و دقیق طراحی شده است ؛ پس هدفهای آن دقیق تر و مشخص تر و زودتر از هدف های پرورشی است . آموزش ممکن است باحضور معلم و یا بدون حضور معلم از طریق فیلم ، رادیو ، تلویزیون و سایر رسانه ها صورت گیرد .

مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که با حضور معلم درکلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود .

تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یک سلسله فعالیت های منظم ، هدفدار و از پیش تعیین شده را دربرمی گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است . به آن قسمت از فعالیت های آموزشی که به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود بنابراین آموزش معنایی عام تر از تدریس دارد . به عبارت دیگرمی توان گفت هر تدریسی

آموزش است ولی هرآموزشی ممکن است تدریس نباشد . چهارویژگی خاص در تعریف تدریس وجود داردکه عبارتند از :

الف- وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

ب- فعالیت براساس اهداف معین و از پیش تعیین شده

ج- طراحی منظم با توجه به موقعیت و امکانات

د- ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری.

بنابراین باتوجه به نرخ افت تحصیلی که ازگذشته تاکنون به دلایل مختلف از جمله استفاده از روشهای سنتی و غیرمؤثر وجود داشته است و با توجه به اهمیت یافتن روشهای نوین آموزشی و تأثیرفزاینده آنها در یادگیری دانش آموزان و همچنین باتوجه به اهمیت نقش حیاتی انگیزه معلمان در امر فرایند تدریس نوین و تأثیر این عوامل در رشد و پویایی نظام آموزش وپرورش درپژوهش حاضردرصدد هستیم که راهکارهای افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی را بررسی کنیم.جامعه آماری مورد مطالعه دراین تحقیق تمام معلمین زن و مرد در مقطع راهنمایی استان مرکزی می باشد . از بین شهرستان های استان مرکزی دو شهرستان خمین و محلات جهت اجرای تحقیق به صورت تصادفی انتخاب و از بین ۷۳۱  نفر معلمین مقطع راهنمایی دو شهرستان ۱۲۰ نفر از آنها را با روش نمونه گیری تصادفی با استفاده از جدول تصادفی اعداد انتخاب نموده است. نتایج نشان می دهد که بین نظرمعلمان درخصوص افزایش انگیزه برای استفاده از روشهای نوین آموزش تفاوت معنی دار وجود دارد .

 واژه های کلیدی: راهکار، انگیزه، روش های نوین

فهرست مطالب

 فصل اول ۱
مقدمه ۲
بیان مسئله ۶
اهمیت و ضرورت تحقیق ۸
اهداف تحقیق ۱۱
سئوالات تحقیق ۱۲
فرضیه های تحقیق ۱۴
تعاریف عملیاتی ۱۵
فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق ۱۶
تعاریف مفهومی انگیزه ۱۷
انگیزه شناسی معلمان ۲۱
ویژگی های معلمان با انگیزه ۳۲- ۲۵
رابطه نیازه با انگیزه ۳۳
انواع طبقه بندی انگیزه ها ۳۴
انگیزه های اولیه و ثانویه ۳۵
انگیزه های گرایشی و اجتنابی ۳۶
انگیزه های فیزیکی ،اجتماعی، روانی ۳۷
نظریه های انگیزش ۳۹
نظریه های انگیزه و رفتار ۴۰
نظریه کورت لوین ۴۰
نظریه مزلو ۴۱
نظریه انتظار ۴۴
طبقه بندی معاصرازتئوری های انگیزش۴۶
تئوری های درون زاد و برون زاد ۵۱- ۴۶
تئوری دو جنبه ای انسان ۵۲
تئوری انگیزش موفقیت ۵۳
تئوری نیازهای زیستی تا تعلق و رشد ۵۴
انگیزش در عمل ۵۸- ۵۵
برخی راهکارهای ایجاد انگیزه در معلمین ۵۹
روشهای نوین تدریس۹۱- ۶۱
تکنولوژی آموزشی و روشهای جدید تدریس ۹۲
استفاده از ابزار تکنولوژی جدید درامرآموزش وپرورش۹۶
پیشینه تحقیق ۱۱۵-۱۰۲
فصل سوم : روش اجرای تحقیق۱۱۶
جامعه آماری۱۱۷
حجم نمونه ۱۱۷
ابزار اندازه گیری ۱۱۷
روایی و اعتبار ابزار اندازه گیری ۱۱۷
روش جمع آوری اطلاعات ۱۱۸
روش آماری۱۱۸
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها ۱۱۹
فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری ۱۶۲
یافته های تحقیق ۱۷۱-۱۶۳
پیشنهادات ۱۷۲
محدودیت ها ۱۷۳
ضمائم و منابع ۱۷۴

منابع :

۱- دکتر شعاری نژاد- اکبر- یادداشت هایی درباره نظریه های انگیزش در آموزش وپرورش- انتشارات پویا- چاپ اول سال ۱۳۷۸ .

۲- دکتر پارسا- محمد- روان شناسی تربیتی- انتشارات سخن- جلد اول- بهار ۱۳۷۴

۳- بال- ساموئل- انگیزش درآموزش وپرورش- ترجمه ی دکترسیدعلی اصغر مسدد- انتشارات دانشگاه شیراز- چاپ اول ۱۳۷۳ .

۴- هاشمی- سید مهدی- قران درمانی- سمینار روان شناسی در اسلام- انتشارات آگاه- سال ۱۳۷۳

۵- گنجی- حمزه- بهداشت روانی- انتشارات ارسباران- سال ۱۳۷۶

۶- الوانی- سید مهدی- مدیریت عمومی- انتشارات نشر نی- تهران- سال ۱۳۷۵

۷- میرکمالی- سیدمحمد- رهبری و مدیریت آموزشی- انتشارات رامین- سال ۱۳۷۴

۸- علوی- سیدامین ا . . .- روان شناسی مدیریت و سازمان از رفتار سازمانی- انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی- سال ۱۳۷۱ .

۹- رحیمی نیک- اعظم- تئوری نیاز و انگیزش- انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی- واحدتهران- سال ۱۳۷۴ .

۱۰- شعبانی- حسن- مهارت های آموزشی روشها و فنون تدریس- انتشارات سمت- تهران- سال ۱۳۸۵ .

۱۱- میرزا محمدی- محمد حسن- الگوها وفنون تدریس- انتشارات پوران پژوهش- تهران- سال ۱۳۸۳

۱۲- صفوی- امان ا.. . .- کلیات روشها و فنون تدریس- انتشارات نشرمعاصر-  تهران- سال ۱۳۸۱

۱۳- دهنوی- محمدعلی- الگوها و روشهای مطالعه و تدریس- انتشارات رشد- تهران- سال ۱۳۸۰

۱۴- بهرنگی- محمدرضا- الگوها و فنون تدریس- انتشارات اشکان- تهران- سال ۱۳۸۴

۱۵- سنگری- محمد رضا- طراحی آموزشی و روش تدریس- انتشارات مدرسه- تهران- سال ۱۳۸۳

۱۶-  حریرفروش- زهرا- راهنمایی عملی الگوهای تدریس- انتشارات شورا- سال ۱۳۷۷

۱۷- یغما- عادل- کاربرد روشها و الگوهای تدریس- انتشارات مدرسه-  سال ۱۳۸۱

۱۸- نایلی- محمدعلی- رهبری و مدیریت آموزشی- انتشارات رامین- سال ۱۳۷۴

۱۹- دلاور نقش بندی- علی- تحلیل آماری در روان شناسی و علوم تربیتی- انتشارات ارسباران- سال ۱۳۷۷ .

۲۰- دکتر رضائیان- علی- مبانی مدیریت رفتار سازمانی- انتشارات سمت- ۱۳۸۵

۲۱- خواجه زاده- محمد- فصلنامه مدیریت آموزشی- انتشارات معلم- سال ۱۳۷۳

۲۲- تدریس حسنی- داریوش- بررسی راهکارهای ایجاد انگیزه در معلمان برای ارتقای کیفیت آموزشی- انتشارات مدرسه- بهار ۱۳۷۸

۲۳- شفیع آبادی- عبدا. ..- راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه ای- انتشارات دانشگاه روان شناسی و علوم تربیتی- تهران- بهار ۱۳۶۷

۲۴- ابراهیمی- محمدرضا- بررسی روشهای تقویت انگیزه مطالعه و پژوهش درمعلمان- شورای تحقیقات- استان اصفهان- سال ۱۳۸۲

۲۵- آقازاده- محمد- بررسی انگیزه شناسی کار – فصلنامه انگیزش – انتشارات نوپردازان – سال ۱۳۸۲

۲۶- کدیور- پروین- بررسی انگیزش بر کار و رفتار- فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت شماره ۸- بهار ۱۳۷۷

۲۷- فرخی- سعادتی- محمدحسن- ناصر- راههای افزایش کارایی و انگیزه معلمان به منظور ارتقای کیفیت آموزش- اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان- سال ۱۳۷۸

۲۸- رافقی- نریمانی- مهدی- فریده- بررسی عوامل مؤثر در رضایت و عدم رضایت شغلی معلمان و افزایش کارایی آنان- چکیده تحقیقات- ۱۳۸۰

۲۹- اورنسون- روان شناختی اجتماعی- ترجمه دکترحسین شکرکن- انتشارات رشد- سال ۱۳۷۰

۳۰- لئونارد- کازمایر- اصول مدیریت- ترجمه اصغر نوروزیان- انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی- سال ۱۳۷۵

۳۱- مازلو- آبراهام- انگیزش و شخصیت- ترجمه احمد رضوانی- چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی- سال ۱۳۷۰

۳۲- دیویس- کیت- مقدمه ای بر روابط انسانی- ترجمه ناصر رحیمی- انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی- سال ۱۳۵۶

۳۳- وایلزکمبل- مدیریت و رهبری آموزشی- ترجمه محمدعلی طوسی- انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی- سال ۱۳۷۶

۳۴- هاگمن- گیزلا- انگیزش و مدیریت تحول- ترجمه علی محمدگودرزی- انتشارات خدمات فرهنگی رسا- سال ۱۳۷۸ .

۳۵- پی رابینز- استیفن- مبانی مدیریت رفتارسازمانی- مترجمان علی پارسائیان- سید محمد اعرابی- انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش ها- سال ۱۳۷۴

۳۶- گالبرایت وکامینگز- مدیریت رفتار در سازمانها- ترجمه اعرابی- انتشارات رسا- سال ۱۳۷۶

۳۷- ستیرز- دبلپر- ریچارد ام- سیمان- انگیزش و رفتار درکار- ترجمه سید امین ا . . . علوی- انتشارات پیام نوین

۳۸- ان کمرر- فرانسس- برنامه ریزی آموزشی مبتنی برانگیزش- ترجمه عبدالحسین نفیسی- انتشارات پژوهشکده تعلیم و تربیت- سال ۱۳۷۸

۳۹- اندرسون- لوین- اثر بخشی معلمان در فرایند تدریس – ترجمه محمد امینی- انتشارات پیام-۱۳۷۷

مقدمه :

تاریخ همواره شاهد نبردها و مصیبت هایی بوده که به دلیل سرکشی نفس بشرپدیدآمده اند دیروز صدای شمشیرها و امروز غرش انواع سلاح های جنگی راکسانی برپاکرده اند که یا تعلیم ندیده اند یا تعلیم آنها همراه با تهذیب نفس نبوده پس هیچ گاه نباید نقش و جایگاه ارزشمند معلم را نادیده گرفت . معلم امانتی خطیر و پرارزش را دراختیار دارد و باید امانتدار باشد اوچه درتربیت فرزندان درمحیط خانه وچه رهبری سیاسی- اجتماعی نقش مهمی دارد وباید برای معلم شرایطی فراهم باشد تا به این وظیفه مهم خودجامعه عمل بپوشاند و درقرآن کریم نیز به نقش ارزشمند معلمان اشاره شده است و نهج البلاغه بهای معلم را با بهشت مقایسه کرده است . بهترین برنامه ها و غنی ترین محتوای آموزشی بدون وجود مربیانی کارآزموده و با انگیزه به ثمرنخواهد رسید پس می توان با افزایش انگیزه در فردکارایی او را افزایش داد تا از اتلاف وقت و هدر رفتن نیروهای بالقوه جلوگیری کرد امروزه رابطه انگیزه وکارآمد بودن کارکنان و بازده سازمانی اهمیت فراوان دارد . (گنجی ۱۳۷۶ ، ص ۲۳ ) .

در دهه های اخیربه این مطلب تأکید شده است که آموزش و پرورش زیربنای توسعه اجتماعی ، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی هرجامعه است . بررسی عوامل مؤثردر پیشرفت و ترقی جوامع نشان می دهدکه همه این کشورها ، آموزش وپرورش توانمند وکارآمدی داشته اند . نگاهی به تاریخ ملل نیز بیان کننده این واقعیت است که دوران شکوفایی و درخشیدن آنها با رشد و پویایی نظام های آموزشی و پرورش آنان مقارن بوده است . از

سوی دیگرامروزه تعلیم و تربیت آدمی را از دشوارترین ، ظریف ترین و پرثمرترین کارهای انسان می دانند . آن را امری پرارج ووقت گیرتوصیف می کنند دراین میان معلمان برترین نقش را به عهده دارند و نقطه آغاز هم تحول آموزشی وپرورشی به شمار می روند همه کشورها به معلمان اثربخش و با انگیزه به عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش نیاز دارند تا بتوانند جوانان خود را درقالب سیستم تعلیم وتربیت خود پرورش داده و برای آینده ای بهتر مجهزکنند . ( تدریس حسنی ، ۱۳۷۸ ، ص ۱۴ )

تحولات سریع آموزشی به طورچشمگیری نیاز به ظرفیت سازی گسترده ذهن معلمان و شناخت بیشتر پیچیدگی های تعلیم وتربیت را آشکارمی سازد و میل آنان را برای افزایش دانش حرفه ای خود برمی انگیزد . ( بهرنگی ، ۱۳۸۴ ، ص ۲۲ )

درسالهای اخیر اهمیت بررسی عوامل ایجادکننده انگیزه در رفتار معلمان به منظور حل مشکلات آموزشی و تربیتی کشورها بیش ازگذشته مشهودگردیده است .

اکثرصاحبنظران،شناخت عوامل ایجادکننده انگیزه درمعلمان راازعوامل مهم سازگاری معلم باشغل خودمی دانند و همچنین تأکید دارندکه چنانچه معلم باانگیزه کافی درشغل خودحاضرشود،میزان عملکردوکارایی اوافزایش می یابد.(تدریس حسنی،۱۳۷۸،ص۲۰) و برطبق نظرمحقق دراین صورت ازروش های نوین آموزشی با انگیزه بیشتری استفاده می کند .

نظام آموزش وپرورش ،گرچه دارای معلمان دلسوز زیادی است مع هذا تعلیم و تربیت

مطلوبی ندارد . به عبارت دیگر شرایط و وضعیت حاضر، مؤید ومحرک فعالیت حرفه ای معلمان نیست ، درنتیجه نظام آموزش وپرورش به طورکلی دستخوش نابسامانی است که پیامدآن کاستی های متعدد ازجمله افت تحصیلی به عنوان نمونه بارزآن می باشد .تلاش برای اصلاح چنین وضعی بدون توجه به رشد حرفه ای معلمان وایجاد انگیزه جهت دستیابی و اجرای روشهای نوین تدریس کاری عبث و بیهوده است زیرا معلمان بیش ازهر عامل دیگری درپیشرفت فعالیت های تربیتی تأثیردارد .

دردنیای پیچیده امروز هیچ کس بی نیاز ازتعلیم وتربیت نیست . امروز فعالیت درمدرسه و آموختن ، خود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است ، دیگرنمی توان باطرزتلقی گذشته به شاگرد و تربیت او نگریست از برکردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره و اضطراب ناشی از امتحان وسرزنش معلمان و والدین همیشه موجب نفرت وگریز ازکلاس درس ومحیط آموزشی می شد . ( سعادتی ، ۱۳۷۸ ، ص ۳۵ )

درگذشته که هدف های تعلیم وتربیت منحصرا معطوف بود به انتقال تجارب و معلومات پیشینیان به نسل های نو ، فرآیند تدریس به شیوه معلم محوری اجرامی گردید . اما با تحولاتی که به تدریج درقرون وسطی به بعد ونگرش نسبت به کودکان صورت گرفت

دیدگاههای مربیان نسبت به فرآیند آموزش دگرگون شد واندیشه های معلم محوری جای خود را درتعلیم و تربیت به کودک محوری داد . ابدای روش های نوین تدریس و به کارگیری آنها درکنار روش های سنتی ، استفاده ناگزیر وگسترده از ابزارهای آموزشی و علمی شدن شیوه های ارزشیابی مهمترین پی آمدهای این تحولات ، تغییراتی است که در نظام های تعلیم و تربیت درسطح جهانی ایجادگردیده است .

معلمین علاوه بربرخورداری از شخصیت برجسته ، می باید آگاهی و شناخت از اصول و روش های جدید تعلیم وتربیت کسب نمایند تا درکارخود موفق و مؤید باشند امروز ما نمی توانیم صرفا به اتکای داشتن مدرک دیپلم و لیسانس یا بالاتر واردکلاس شویم زیرا شناخت شاگردان وآگاهی از فرآیند تدریس نخستین نیازی است که هرمعلم کارآمد باید احساس کند .

روش های تدریس تا آنجا درامر آموزش اهمیت داردکه گروهی از علمای تربیتی ، تسلط به روش های تدریس را مهمتر از دانش و اطلاعات علمی معلم دانسته اند . بنابراین لازم است که ما درجهت پیشرفت و تعالی ، همگام با جهان امروز از آخرین دستاوردهای نظام های پیشرفته تعلیم و تربیت بهره گیریم . ( اندرسون [۱]، ۱۳۷۷ ، ترجمه امینی، ص۱۰، ۱۱، ۱۶ ) .

 بیان مسئله :

با عنایت به اینکه یکی ازمشکلات نظام های آموزش وپرورش درسراسرجهان افت تحصیلی است وجامعه ما هم دراین رهگذر سالانه میلیاردها ریال از سرمایه کشور را از دست می دهد و با توجه به اینکه روش های سنتی و بدون انعطاف گذشته دراین امر دخالت بسیاری دارد وهمچنین دراین راستا نقش معلم در پیشگیری ازاین افت ، حیاتی است و با عنایت به اینکه کسب علوم وفنون جدید درسایه بهره گیری از روشهای نوین آموزشی امکان پذیراست و معلم درجهت دستیابی به این هدف نقش اساسی را به عهده دارد لذا شناخت معلم وکشف نیازها وعوامل ایجادکننده انگیزه های وی می تواند در اثر بخشی فرایند تدریس نوین باعث پویایی و رشد نظام یادگیری وکارایی نظام آموزش و پرورش شود و همچنین باتوجه به ارتباط بین انگیزه معلمان با عملکرد دانش آموزان و اینکه معلم با انگیزه دانش آموز با انگیزه بارمی آورد این سئوال مطرح است که راهکارها و عوامل ایجادکننده انگیزه معلمان چیست ؟ به نقل از رضوی ۱۳۷۳ : « باتوجه به اینکه بررسی های مختلف نشان می دهدکه فردی که نسبت به شغل خود انگیزه کافی را ندارد و از آن احساس رضایت نمی کند ، همواره تا آخرین روزهای زندگی شغلی خود ، هم خود رنج می برد و هم دیگران ؛ به ویژه اگر معلم باشد موجب نابسامانی های رفتاری ، عاطفی وآموزشی دانش آموزان می شود » .

باتوجه به این زمینه ها برآن شدیم تا راهکارهای ایجاد انگیزه معلمان را برای استفاده از

روشهای نوین آموزشی مورد مطالعه قراردهیم ودراین میان به سئوالاتی از این قبیل که : آیا بین نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد ؟

آیا بین میزان تحصیلات ، عوامل سازمانی و محیطی ( روابط انسانی با مدیروکارکنان و وجود امکانات ) ، عوامل مادی ومعنوی شغل ، سن ، جنس وسابقه کار وراهکارهای ایجاد و افزایش انگیزه درمعلمان رابطه معنی داری وجود دارد ؟ پاسخ دهیم .

 اهمیت و ضرورت تحقیق :

اثربخشی آموزش تاحدود زیادی به اثربخشی معلمان مربوط است . درواقع بدون تأیید و تصدیق معلمان ، حتی بهترین و غنی ترین مواد آموزشی نیز درقفسه های بایگانی به غبار فراموشی سپرده می شود . بنابراین جهت اصلاح وپیشرفت اساسی درکیفیت آموزش و پرورش دانش آموزان لازم است فرایند آموزش وچگونگی اثربخشی معلمان را در کلاس های درس مورد بررسی و مطالعه قراردهیم  ودراین میان توجه به عوامل انگیزشی معلمان می تواند در اولویت های این بررسی قرارگیرد .

معلم ازیک سو باید محتوا و روش های دانش زمان خود را به نسل جوان منتقل سازد و آنان را آماده کشف اندیشه های نوکند و ازسوی دیگر رشد جسمی ، شناختی و عاطفی آموزندگان را به گونه ای رهبری کندکه استقلال فکری ، مسئولیت اجتماعی ، قدرت ابتکار ، آزاد اندیشی و دهها صفت دیگررا به صورت پایدار دردانش آموزان به وجود آورند . چنین امری بدون داشتن انگیزه های شغلی یکی از اهداف بسیار مهم و تعیین کننده افزایش انگیزه معلمان درفرایند تدریس وکارایی نظام آموزش و پرورش می تواند باشد . ( اندرسون [۲]، ۱۳۷۷ ، ترجمه امینی ، ص ۵ )

به علاوه با عنایت به اینکه یکی ازمشکلات نظام های آموزش وپرورش درسراسرجهان افت تحصیلی است و جامعه ما هم دراین رهگذر سالانه میلیاردها ریال از سرمایه کشور و میلیاردها ساعت از عمرمفید قشرجوان که می بایست درمسیر زندگی و قطع وابستگی از

کشورهای خارجی مصرف گردد ، به هدرمی رود . دراین راستا نقش معلم درپیشگیری از این افت ، حیاتی است . لذا شناخت معلم وکشف نیازها وعوامل ایجادکننده انگیزه وی می تواند در اثربخشی فرایند تدریس نوین ، مؤثر باشد . از سوی دیگر اگربخواهند در کشوری پایه های توسعه اقتصادی و اجتماعی را بسازند و درجهت توسعه آن برنامه ریزی نمایند . قبل از هراقدامی زمینه چنین برنامه ای را درآموزش وپرورش آن کشور ایجاد می کنند چراکه پیشرفت کشور به وجود نظام آموزش وپرورش پویا و درسطح عالی بستگی دارد از این روست که تمام جوامع به معلمان مجرب و باذوق و با انگیزه نیاز دارند تا بتوانند جوانان مملکت را درقالب سیستم آموزشی نوین تربیت نمایند وآنها را درجهت پیشبرد اهداف جامعه آماده سازند . ( نریمانی ، ۱۳۸۰ ، ص ۱۲ )

باتوجه به اینکه وظیفه معلمین درفرآیند آموزش ، تنها انتقال واقعیت های علمی نیست و معلمان باید موقعیت مطلوب یادگیری را فراهم کنند و چگونه اندیشیدن وچگونه آموختن را به شاگرد بیاموزند و با توجه به اینکه با سازماندهی درست محیط آموزش وتعیین روشن هدف های آموزشی زمینه ی مناسب تجارب و فعالیت های آموزشی فراهم می آیدکه این موجب می شود یادگیری خود به خود صورت گیرد .

معلم اگربا اصول و مبانی هدف های آموزش وپرورش ، ویژگی های شاگردان و نیاز آنان روشها و فنون تدریس و سایر مهارت های آموزشی آشنایی نداشته باشدهرگز قادر نخواهد بود زمینه شکوفایی استعداد شاگردانش را فراهم کند . (رافقی ، ۱۳۸۰ ، ص ۱۹)

دراین صورت ایجاد انگیزه در معلمان با ایجاد امکانات و منابع کافی و تهیه کتب مناسب با روشهای نوین تدریس و تشویق معلمان و ارزیابی از کارآنان براساس استفاده از روش های نوین آموزشی و دادن امکان به معلمین که بتوانند تجربیات عینی و عملی در زمینه ی تدریس خود پیدا نمایند ضروری می نماید .

 اهداف تحقیق :

– بررسی راهکارهای ایجاد انگیزه در معلمان نسبت به استفاده از روش های نوین آموزشی

– بررسی تغییر درمنابع (کتاب های ) درسی و تأثیرآن در افزایش انگیزه معلمان

– بررسی تشکیل کلاس های آموزشی ضمن خدمت و تأثیرآن درافزایش انگیزه معلمان

– بررسی امکان ادامه تحصیل برای معلمان و افزایش انگیزه در آنها

– بررسی وجود امکانات بیشتر درمدرسه و تأثیرآن در افزایش انگیزه معلمان

– بررسی دایرکردن کارگاه های آموزشی و تحقیقی و تأثیرآن در افزایش انگیزه معلمان

– بررسی داشتن روابط انسانی با مدیران و تأثیرآن درافزایش انگیزه معلمان

– بررسی شناخت روشهای نوین آموزشی ازطریق جزوه وکتاب و تأثیرآن درافزایش انگیزه معلمان .

 سئوالات تحقیق :

باتوجه به نرخ افت تحصیلی که ازگذشته تاکنون به دلایل مختلف از جمله استفاده از روشهای سنتی و غیرمؤثر وجود داشته است و با توجه به اهمیت یافتن روشهای نوین آموزشی و تأثیرفزاینده آنها در یادگیری دانش آموزان و همچنین باتوجه به اهمیت نقش حیاتی انگیزه معلمان در امر فرایند تدریس نوین و تأثیر این عوامل در رشد و پویایی نظام آموزش وپرورش درپژوهش حاضردرصدد هستیم که برای راهکارهای افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی به سئوالات زیر پاسخ دهیم :

۱- آیا بین نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد ؟

۲- آیا بین میزان تحصیلات و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

۳- آیا بین عوامل سازمانی و محیطی ( روابط انسانی با مدیروکارکنان ووجود امکانات) و راهکارهای ایجاد و افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

۴- آیا بین عوامل مادی ومعنوی شغل وراهکارهای ایجاد وافزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

۵- آیا بین سن و راهکارهای افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین

آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

۶- آیا بین جنس و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

۷- آیا بین سابقه کار و راهکارهای افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد ؟

 فرضیه های تحقیق :

۱- بین نظرمعلمان درخصوص راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی تفاوت معنی داری وجود دارد .

۲- بین میزان تحصیلات و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

۳- بین عوامل سازمانی ومحیطی( روابط انسانی بامدیروکارکنان ووجودامکانات)و راهکارهای ایجادوافزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده ازروشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد

۴- بین عوامل مادی ومعنوی شغل و راهکارهای ایجاد و افزایش انگیزه در معلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

۵- بین سن و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

۶- بین جنس و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

۷- بین سابقه کار و راهکارهای افزایش انگیزه درمعلمان برای استفاده از روشهای نوین آموزشی رابطه ی معنی داری وجود دارد .

 تعاریف عملیاتی :

راهکار :

ازنظرمحقق راهکار پیشنهاداتی است که برای بهبود و پیشبرد ( انجام کاری به مسئولان امر داده می شود ) .

انگیزه :

ازنظرمحقق عاملی درونی می باشدکه رفتار واعمال فرد را درجهت معینی هدایت می کند و دراو شوق و اشتیاق برای انجام کاری را بوجود می آورد و دراثربوجود آمدن این انگیزه فردکوششی را از میان سایرکوشش هایش برای انجام کار مورد نظرانتخاب می کند .

روش های نوین :

ازنظرمحقق روشهای جدیدی هستندکه جایگزین روشهای سنتی گذشته مانند : سخنرانی محض و بدون انعطاف می باشند و این روشهای نوین تأثیر بسیاری دریادگیری دانش آموزان دارند .

تعاریف مفهومی انگیزه

اصطلاح انگیزه [۱]درزندگی روزمره در حوزه وسیع تر ازمعنی کاربردی آن درروانشناسی بکارمی رود . زیرا تمام عادتها ، محرک های خارجی ، هیجانها و هدفها را شامل می شود ( علوی ، ۱۳۷۱ ، ص ۱۲۱ )

کلمه ( Motivation ) از ریشه لاتینی ( Movere ) به معنای جنبش و حرکت مشق شده است و بنا براعتقاد « مان ( Munn ) » انگیزش تنها برباعث ها و انگیزه های ذاتی زیاد یا درونی اطلاق می شود » .

همچنین تیوان و اسمیت [۲]  ساختارلازم برای فعالیت یک موجود زنده را انگیزش می نامند ( اورنسون [۳] ، ترجمه شکوکن ، ۱۳۷۰ ، ص ۸۰ ) .

ابراهام مزلو [۴] می گوید :

« قبل ازهرگونه تعریف از انگیزش فرد بایستی به عنوان یک کل وسازمان درنظرگرفته شود، بدین معنی که انگیزش برطرف کننده نیاز بخشی از موجود نیست ، بلکه کل یک موجود را برمی انگیزد . بنابراین در تعریف از انگیزش کاربرد عباراتی همچون نیاز معدی دهانی یا نیاز تناسلی بی معنی است . » ( مزلو ، ۱۳۷۰ ، ص ۱۲۱ ، ترجمه احمد رضوانی)

موری [۵] معتقد است که فرآیند انگیزش ازدیدگاه نظریه پردازان مختلف تعاریف

 گوناگونی دارد . اما همه روانشناسان دراین نکته متفق القولندکه : « انگیزش عاملی است درونی که رفتار شخص را برمی انگیزد و آن را جهت داده و هماهنگ می سازد واگرچه انگیزه را بطور مستقیم نمی توان مشاهده کرد ولی وجود آن را از روی رفتار شخص می توان استنباط کرد » ( خواجه زاده ، ۱۳۷۳ ، ص ۴۵ ) .

به اعتقاد موری هرانگیزه معمولا دوعامل و عنصراساسی دارد . عنصراول سائق است که مراد از آن فرآیندهای درونی بخصوصی است که شخص را به عمل خاصی وامی دارد. عنصردوم پاداشی است که شخص به محض دستیابی به آن حالت انگیزش خود را از دست داده ورفتارش برای مدتی از حوزه سلطه انگیزه خارج می شود(خواجه زاده ، ۱۳۷۳ ، ص ۴۶ ) .

انگیزش را می توان به طورکلی به عنوان نیرویی که سبب فعالیت می شود ، تصورنمود این نیرو مبتنی برنیازها وخواسته های افراد است . ( میرسپاسی ، ۱۳۷۵ ، ص ۳۷ )

انگیزه از نظر روابط انسانی ، عبارت است از وسایلی که مدیر به وجود می آورد تا به وسیله آن ،کارمندان کوشش خود را برای رسیدن به هدف سازمان صرف کنند (حاتمی، سرمدی ، ۱۳۸۴ ، ص ۵۵ ) .

در روانشناسی انگیزه را نوعی محرک می دانندکه موجود زنده را از درون به فعالیت وا می دارد و به آن « دینامیک رفتار » نیز می گویند .

درفرصت های یادگیری بعد از عوامل محیطی و وراثت مهمترین دلیل تفاوت درعملکرد

یادگیری عامل انگیزه است و به این خاطرجزء مباحث مدیریت ، روان شناسی تربیتی ، روان شناسی اجتماعی و . . . آورده شده است . عوامل وراثت را نمی توان تغییر داد یا شرایط محیطی را تاحدودی می توان بهبود بخشید ولی با افزایش و تقویت انگیزه می توان از این دوعامل کمک گرفت و به خودشکوفایی رسید . (فرخی ، ۱۳۷۸، ص ۵۳ )

– دانستن این نکته مهم است که بدانیم :

انگیزه قلب آموزش وپرورش است . انگیزش چند وجهی است و دو عامل مهمترآن همان برانگیختن ( فعال کردن ، انرژی زایی ) و انتخاب رفتاراست . درهرسازمانی انگیزه برای کار مهم و ضروری است و این موضوع برای آموزش وپرورش و در رأس آن معلم باید بیشترمورد توجه قرارگیرد زیرا معلمان سرمشق فضائل اخلاقی وسرشار از روح خدمتگزاری هستند . انگیزه حالت روانی است که رفتار را درجهت هدف یا اهداف نیرو، نیرو می بخشد فعال می سازد و هدایت می کند .( بال [۶]، ترجمه مسدد ، ۱۳۷۳ ، ص۸ )

برگزیده ای مختصر از تعریف های ارائه شده در زمینه انگیزه که نشان می دهدچگونه این اصطلاح به کاربرده شده است :

– تأثیرهای همزمان بلافاصله درهدایت ، قوت و تداوم کنش ( اتکینسون [۷]،۱۹۶۴)

– چگونه رفتار آغازمی شود ، نیرومی گیرد ، نگاهداری و هدایت می شود ، باز می ایستد و چه نوع واکنش ذهنی درموجود زنده ، به هنگامی که همه اینها درجریان است ، وجود

دارد ( جونز[۸] ، ۱۹۵۵ )

-فراگرد حاکم برگزینش هایی که ازسوی اشخاص یا موجودات پست تر و از میان شکل های گوناگون فعالیت ارادی ، به عمل می آید . ( وروم [۹] ، ۱۹۶۴ )

– انگیزه با یک دسته پیوندهای متغیرمستقل یا وابسته که جهت ، وسعت و دوام رفتار فرد را بیان می کند و آثار، استعداد ، مهارت ، فهم وظیفه را ثابت نگاه می دارد و همچنین باز دارنده هایی که درمحیط عمل می کنندکار دارد .(کمبل ، پریچارد [۱۰]، ۱۹۶۷ )

همه پدیده های بالا سه وجه مشترک دارندکه می توان پدیده انگیزش را مشخص کنند، بدین معنی که وقتی ما از انگیزش سخن به میان می آوریم ، نخست این موارد را درنظر داریم :

۱- آنچه به رفتارشخص نیرو می بخشد .

۲- آنچه چنین رفتاری را هدایت می کند یا به آن جهت خاصی می دهد

۳- چگونه این رفتار نگهداری یا تقویت می شود ( ستیرز، دبلپر، ترجمه علوی ، ۱۳۷۳، ص ۳۷ ) .

انگیزه شناسی معلمان

فرانسس کمرر [۱] ( ۱۹۹۰ ، ص ۱۷۵ ، ترجمه نفیسی ، ۱۳۷۷ ) درمورد حمایت جامعه و وزارت آموزش وپرورش از هنجارهای عملکردی معلمان جهت تقویت انگیزه های آنها می نویسد :

« معلمان برای اینکه درعملکرد خود اثربخش باشند و اهداف تعلیم وتربیت یا آموزش و پرورش را به پیش ببرند همواره لازم است به نحو ممکن برای بروز عملکرد مناسب در ایفای نقش خود برانگیخته شوند ، یعنی ازطرف مدیرمدرسه ، اداره ، جو مدرسه و . . . با تقویت رفتارهای مثبت روبرو شود . »

تشکیلات آموزش وپرورش می بایست با تأمین و تعریف سازوکارهای لازم همواره درصدد تقویت انگیزه معلمان برآینده معلمی که برای تدریس خود مطالعه می کند و با آمادگی لازم درکلاس حاضرمی شود با سایرمعلمان متفاوت است و مرجع پشتیبانی کننده این رفتار پسندیده را باید تقویت نماید ( هورست [۲]، ۱۹۹۰ ، ص ۲۱۳ ) .

درغیراین صورت معلم پرکار دچارنارسایی انگیزشی می شودکه نشانگرعدم تمایل به عملکرد مطلوب است . نارسایی های ناشی از دانش شغلی معلم و مهارت های او درپاسخ به نارسایی های انگیزشی شکل می گیردکه عامل آن را باید درضعف نظام استخدام تربیت معلم ، نگه داشت نیروی انسانی ، برآوردن نیازمندی های طبیعی پرسنل جستجوکرد. حتی

نارسایی ناشی از تسهیلات هم موجب بروز عملکرد نامطلوب درمعلمان می شود. (کومینگز[۳]، ۱۹۹۰ ، ص ۲۱۴ ) .