عنوان :

تحقیق بررسی میزان اعتقادات مذهبی بر هوش هیجانی

تعداد صفحات :۱۴۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

تحقیق حاضر با عنوان بررسی رابطه بین مذهبی و هوش هیجانی را هدف آشنا نمودن افراد با این حقیقت به خصوص نشر دانشگاهی و تحصیل کرده که  بهترین و مطمئن ترین راه رسیدن  به آرامش و سازگاری و ایمان و اعتقادات و گرایشات مذهبی واقعی است . نشان دادن تصویری از یک فرد مومن و متدین باهوش هیجانی خوب و رابطه های دوستانه و موثر می تواند یه عنوان هدفی دیگر در این تحقیق ذکر کرد .
از لحاظ  روحی و روانی و در کل آرامش از مطالب موجود  در این تحقیق می باشد . هوش هیجانی یکی از مباحث مورد تحقیق در این پژوهش می باشد. هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران (خودشناسی و دگرشناسی) ارتباط با مردم و سازگاری فردی یا محیط پیرامون خویش پیوند دارد. به عبارت دیگر هوش غیر شناختی پیشرفتها و موفقیتهای فرد را میسر می کند. و سنجش و اندازه گیری آن به منزله ی اندازه گیری و سنجش توانایی های شخصی برای سازگاری با شرایط زندگی و ادامه حیات در جهان است.می خواهیم در این پژوهش از مزایای هوش هیجانی و استفاده آن برای پیشرفت در عرصه های زندگی و افزایش ارتباطات و بالاخص ارتباط آن را با گرایش به مذهب نشان دهیم که آیا در صورت بالا بودن هوش هیجانی میزان گرایش به مذهب نیز بالا می رود؟
مذهب قدرت تحمل، آلام، رنجها و صدمات را می افزاید. و بدین ترتیب به بهبود ارتباطات فرد و سازگاری او با محیط اطرافش می انجامد امروزه در سطح جهانی با فرضیات و تئوریهای گوناگون ضد مذهبی مواجه هستیم. که شاهد حملات همه جانبه به مذهب می باشد که باید به آنها آگاهی پیدا کرده و آگاهانه برخورد شود.
امروزه هوش هیجانی و گرایش به مذهب به عنوان یکی از مفاهیم مورد توجه سازمان بهداشت جهانی است. که نقش آن ایجاد تحرک و هماهنگی در تحقیقات در مورد این دو موضوع در سطح جهانی است و سعی در آن دارد تا میزان تأثیر انگیزش و اعتقادات مذهبی و هوش هیجانی را مشخص نماید تا به این اثبات برسد که با ارتباط دادن انسان به منبع و سرچشمه مبتنی و استمداد قلبی از او بر قدرت وحی و روانی خود افزوده و نه تنها بر مشکلات کنونی غلبه کرد بلکه در گامی فراتر از پرتو ایمان به درگاه باری تعالی به پیشرفتهای شگرفی برسد که به راستی یاد خدا زیور قلبها است.
جامعه آماری این پژوهش  عبارتند از کلیه افراد  با دامنه سنی ۵۰-۲۰ سال ، نمونه آ ماری که مطالعه روی آن   صورت گرفته است  شامل ۵۰ نفر می باشد که ۲۵ نفر از آنان  زنان و۲۵ نفر از آنان را مردان تشکیل می دهند .روش نمونه گیری از نوع تصادفی می باشد  .
سوال پژوهش  از این قرار بود که :آیا بین گرایشات مذهبی و هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد؟
و نیز فرض تحقیق به این  شرح است که بین گرایشات مذهبی و هوش هیجانی رابطه معنادار وجود دارد و همچنین تفاوت بین دو جنس نیز مورد بررسی قرار گرفت که آیا گرایشات مذهبی روی یکی از این دو گروه تفاوت بیشتری را ایجاد می کند  یا نه؟
همان طور که از  شواهد امر پیدا است می توان  با استفاده از اطلاعات  به دست آمده به سوالات تحقیق پاسخ گفت  و با توجه به نتایج ، فرضیات تحقیق را مورد بررسی قرار داد ودرمورد سوال پژوهش باید بیان داشت که اعتقادات مذهبی مسلما روی هوش هیجانی تاثیر داشته است و افرادی که اعتقادات بیشتری را دارند هوش هیجانی آنها نیز بالاتر و قوی تر است و این تفاوت معنادار را در سطح ۰۱/۰ نشان می دهند .
واژه های کلیدی: هوش هیجانی، گرایشات مذهبی، مذهب ودینداری،

فهرست مطالب

فصل ا ول     ۱
۱-    مقدمه    ۲
۲-    بیان مسئله     ۷
۳-    سوال    ۷
۴-    اهمیت و ضرورت تحقیق    ۷
۵-    اهداف پژوهش    ۱۰
۶-    فرضیه های تحقیق    ۱۰
۷-    تعریف متغیرها     ۱۱
فصل دوم    ۱۳
۱-    تار یخچه  مذهب و سیر تحولات مذهبی    ۱۴
۲-     تعاریف مذ هب  و دینداری    ۱۶
۳-    مفهوم پرورش مذهب    ۱۸
۴-    مذهب و درک عاطفی    ۱۹
۵-    انگیزش مذهبی    ۲۱
۶-    صفات مذهبی    ۲۲
۷-    اعتقادات مذهبی    ۲۳
۸-    مذهب عاملی برای حرکت عملی     ۲۴
۹-    مذهب یک عاملی برای تغذیه عواطف انسانی    ۲۶
مذهب یک عامل ثبات در برابر شوائد    ۲۸
مذهب عاملی برای احیای روح وظیفه شناسی    ۲۹
آثار ایمان به خدا     ۲۹
عومل دلهره     ۳۰
شخصیت مذهبی    ۳۱
نشانه هایی از انسان دارای مذهب    ۳۳
مذهب حس چهارم روح انسان     ۳۵
ارزش دین    ۳۶
انگیزه های گرایش مذهب    ۳۷
دین از نظر علمای اسلام و تشیع     ۳۸
نظریه شهید استاد مطهری    ۴۳
نظر روان شناسان در مورد دین     ۴۵
نظریه اریکسون    ۴۷
نظریه کلبرگ     ۴۹
تاریخچه هوش هیجانی     ۵۰
مولفه های هوش هیجانی    ۵۲
الگوی هوش هیجانی    ۵۳
فیزیولوژی هیجانی    ۵۶
عوامل تشکیل دهنده هوش هیجانی    ۵۸
آموزش هوش هیجانی    ۶۰
هفت ویژگی مهم هوش هیجانی    ۶۴
مفاهیم توانایی ذهنی هوش هیجانی    ۶۵
الگوی ترکیبی هوش هیجانی    ۶۶
الف )الگوی پنج شخصیتی هوش هیجانی بار- آن    ۶۷
ب ) مفاهیم ترکیبی هوش هیجانی بار-آن     ۶۹
۳۳- مفاهیم ترکیبی هوش هیجانی گلمن     ۷۳
۳۴- مدیریت هیجان ها     ۷۴
۳۵- الگوی ژنج قسمتی بار-آن     ۷۶
۳۶- نتایج یادگیری اجتماعی و هیجانی     ۷۷
۳۷- اهمیت هوش هیجانی در فرایند تفکر و یادگیری     ۷۸
۳۸- هوش هیجانی در سلامن جسمانی    ۷۹
۳۹- اهمیت هوش هیجانی در سلامت جسمانی    ۸۰
۴۰- اهمیت هوش هیجانی در کنترل جسمانی    ۸۰
۴۱- اهمیت هوش هیجانی در در روابط اجتماعی    ۸۱
۴۲- نضریه جیمز لانگه    ۸۷
۴۳- نظریه کنون بارد    ۸۸
۴۴- نظریه ارزیابی شناختی در هیجان    ۸۹
۴۵- نظریه ساکتر سینگر    ۹۰
۴۶- نظریه ژیوند هوش هیجانی    ۹۱
۴۷- نظریه ثیراندارک    ۹۲
۴۹- تحقیقات انجام شده در مورد هوش هیجانی و گرایشات مذهبی در داخل کشور    ۹۷
۵۰- در داخل کشور    ۱۰۰
فصل سوم     ۱۰۲
۱-    جامعه آماری    ۱۰۳
۲-    نمونه آماری    ۱۰۳
۳-    روش نمونه گیری    ۱۰۳
۴-    روش اجرا و جمع آوری اطلاعات     ۱۰۴
۵-    طرح های پژوهشی    ۱۰۵
۶-    روایی و اعتبار آزمون     ۱۰۶
۷-    روش گردآوری داده ها     ۱۱۰
۸-    پیش فرض های پژوهش    ۱۱۱
فصل چهارم     ۱۱۲
تجزیه و تحلیل آماری    ۱۱۳
فصل پنجم     ۱۱۹
محدودیت های تحقیق     ۱۲۲
پیشنهادات     ۱۲۳
بحث و تفسیر نتایج     ۱۲۴
ضمائم     ۱۲۶
منابع    ۱۳۴

منابع

در این تحقیق پس از قرآن کریم و نهج بلاغه از این منابع استفاده شده است
۱-    بهداشت روانی سعید  شاملو ، انتشارات رشد ۱۳۸۷
۲-    بهداشت روانی ، بهروز میلانی فر ، ۱۳۷۴
۳-     پایان نامه آرین ، ۱۳۷۹
۴-    پایان نامه یزدانی ، حمید رضا ۱۳۸۳
۵-    حکمت مبادلت  ، آیت الله جوادی آملی ، مرکز نشر اسراء ۱۳۸۱
۶-    توحید  ،   شهید مر تضی مطهری ، انتشارات  صدرا ۱۳۷۴
۷-    چکیده روان پزشکی بالینی ،  هاردلد کاپلان –  بنیامین ساروک ، ترجمه پورانگاری ، انتشارات آزاده
۸-    وین و روان ویلیام جیمز ۱۹۶۱
۹-    مارکسیم و مذهب ،  جعفر سبحانی ۱۳۵۸
۱۰-    نبوت ، شهید مطهری ، انتشارات صدرا ، ۱۳۷۵
۱۱-    عد ل الهی ، شهید مطهری ، انتشارات صدرا ، ۱۳۵۸
۱۲-    عقاید و دستورات دینی ، علامه سید محمد حسین طباطبایی ۱۳۶۱
۱۳-    رشد شخصیت . پاول هنری . ترجمه مهشید یاسائی- نشر مرکز ۱۳۸۰
۱۴-    فروید ویونگ  ، مذهب غلامرضا محمودی. ۱۳۸۵
۱۵-    روان شناسی رشد ، گورای برک ، ترجمه سید محمدی . انتشارات ارسبان ۱۳۸۳
۱۶-     روان شناسی شخصیت ،  علی اصغر احمدی . انتشارات امیرکبیر ، تهران ۱۳۸۱
۱۷-    نظریه های م شاوره و روان  درمانی ، عبدالله شفیع  آبادی مرکز نشر دانشگاهی ۱۳۸۴
۱۸-    واژه نامه  روان شناسی و زمینه  های وابسته ، انتشارات فرهنگ  معاصر ۱۳۸۱
۱۹-    پایان نامه حقیقت پناه ، ۱۳۸۴
۲۰-    پایان نامه سراجی ۱۳۸۰
۲۱-    انگیزش و هیجان  رایرت فرلنکن نشرنی ۱۳۸۴
۲۲-    سر مکتب روان شناسی فروید  ، اسکینر ، راجرز انتشارات  پارادا ۱۳۸۱
۲۳-    عشق فرادیان  و عرفان اسلامی ایران نشر نیکان کتاب ۱۳۸۶

مقدمه

وجه تمایز بشر با موجودات دیگر دین است یعنی تنها انسان ها هستند که در این کره ی خاکی می تواند قابلیت دریافت دین را داشته باشد و در سرتاسر عالم فقط انسان موجودی است دینی. در تاریخ چندین هزار ساله ای بشر هرگز حتی قبیله ای وجود نداشته است که نوعی از گرایشات بر دین را نداشته باشد.حتی بوترنشینان استرالیای مرکزی و سرخپوستان که دارای پست ترین صور موجود زندگی هستند. نیز نوعی از گرایشات دینی را داشته اند. آنها به عالم ارواح معتقد بوده اند. به پرستش آنها مشغول اند این امر از قدیمی ترین آثار باستان تمدن بشری است که بدست آمده و کاملا آشکار و واضح می باشد. دین خصیصه ای است واقعا برجسته که سرآمد تاریخ بشر می باشد. بشر واقعا معتقد است که در برابر گونه ای روابط خاص فوق بشری قرار دارد. که این روابط خارج از دسترس و تجربه بشر می باشد اما این روابط ناشناخته کمک های فوق بشری لازم را دریافت نموده و از این واقعا خرسند می باشد. دین بر انسان چیزی را می دهد که از هیچ منبع دیگری قابل دریافت نیست. یعنی اعتماد  به حاصل کوشش های بشری از طریق اتصال شخصی بر قدرت متعالی جهان از منظر روانشناختی دین تاحدی عقلی، تا حدی عاطفی و نیز تاحدی عملی می باشد. اما دین مسلماً چیزی بیش از یک تجربه ی صرفا درونی است و همواره اشاره به یک موضوع مورد پرستش  اشاره دارد(ا.هیوم، ۱۹۴۸).

در مجموع می توان گفت که دین امری فطری است که در نهاد تمام انسانها بر ودیعه گذاشته شده است. که از پرستش ابتدایی ترین اشیایی که در دسترس بشر بوده است شروع شده و ادامه یافته است. که به دین اسلام که آخرین و کاملترین ادیان الهی بوده است. پایان یافته دین اسلام که بنیان گذار آن حضرت محمد(ص) بوده است دینی است برای همه جا و همه وقت و قابل دریافت برای هر بشری می باشد و دقیقاً مطابق با خواسته ها و نیازهای او تنظیم شده است. دینی است که برای سلامت و بهبود در روابط آنها در بعد جسمانی، روحی، روانی برنامه های منظم و بدون نقصی را ارائه می دهد . همیشه پیام آور آرامش و سلامت و بهزیستی بوده است. قطعاً اگر فردی اعتقاد کامل به دستورات دین را داشته باشد و به آنها عمل نماید، حاصل این اطاعت ها و سرسیردگی ها آرامش و آسایش در دنیا وآخرت می باشد. گرایش مذهبی آن اعتقاد و ایمان قلبی است که هر فردی می تواند نسبت به حقیقت و واقعیات تعلیمات دینی در خود ایجاد نماید که آثار این امر هم در بعد جسمانی و هم در بعد روانی قابل مشاهده خواهد بود. این گرایشات هم در رفتار و افکار فرد به طور مستقیم تأثیرات دارد و هم در هیجاناتی چون عشق و محبت، کینه و نفرت، غم و شادی و خشم و ترس که این هیجانات در زندگی فرد نقش مهم و بسزایی دارد و نه تنها در خوشبختی افراد موثرند بلکه بر سلامت حافظه و نیروی عقل و ادراک نیز تأثیر دارند بر تجربه های افراد معنا می بخشد و درباره ی داوری فرد در مورد هر مسئله ای دخالت دارد و در نحوه ی عملکرد فرد نیز نفوذ انکار ناپذیری دارد.(ریو، ۱۹۹۵، ترجمه ی سید محمدی، ۱۳۷۸).

هیجاناتی که فرد احساس می کند می تواند ناشی از ارزیابی اطلاعات دانست که این ارزیابی شامل شناخت یا پردازش اطلاعات رسیده از محیط، بدن، و حافظه فرد و تمایل در پاسخگویی به شیوه ی خاص و ملاحظه ی نتایج اعمالی است که ممکن است از حالات هیجاناتی که فرد تجربه کرده باشد به دست آمده باشد. (شاکتر، سیتگر، ۱۹۹۲/ ترجمه محمد الدین بناب، ۱۳۷۵).در واقع هیجانات انرژی انگیزه ها را فراهم می کند(تام وکینز، ۱۹۸۱، ترجمه محی الدین بنات، ۱۳۷۵) زمانیکه هیجانات با شناخت تعامل یابند سبب افزایش آگاهی شخص می شوند. (باورا، ۱۹۸۱، ترجمه قاسم زاده، ۱۳۷۹) چگونگی تعامل انگیزش با هیجانات و تعامل با شناخت موضوع هوش هیجانی را مطرح می سازد. (مایرو سالودی، ۱۹۹۰/ ترجمه تهامی منفرد، ۱۳۸۰) افرادی که توانایی استفاده ی درست از هیجانات خود را دارند می توانند از دلهره و نگرانی و اضطراب که هر فردی در طول زندگی خود تجربه می کند بهتر و در زمان کمتری فائق آیند.(گلمن، ۱۹۹۵/ ترجمه پارسا،۱۳۸۱)وکسلر می گوید: هوش به عنوان ظرفیت کلی هر فرد برای رفتار هدفمند است تا بتواند منطقی فکر کند و به گونه ای موثر با محیط و اطرافیان خود رابطه ی مثبت و هدفمندی را برقرار نماید(افروز و هومن، ۱۳۷۹).

با توضیحاتی که راجع به گرایشات مذهبی و هوش هیجانی ارائه شد بر خوبی واضح است که هوش هیجانی یکی از مسائلی است که خواه یا ناخواه با کشیده شدن افراد به سوی گرایشات مذهبی همراه است زیرا مذهب معتقد است که با اطاعت از دستورات دینی می توان به نحو مطلوب با محیط رابطه برقرار کرد و همچنین به گفته ی وکسلر هوش هیجانی نیز به دنبال این رابطه می باشد. چگونه ممکن است تعالیمی که برای رساندن انسان به حقیقت عالم و کمال انسان وضع شده است. با هوش هیجانی که یکی از مهم ترین شروط رسیدن به کمال است غافل باشد قرآن امنیت و آرامش و آسودگی را که فرد مومن تجربه می کند چنین توصیف می کند: آری آنها که ایمان آورده و ایمان خود را با شرکت نیامیختواند امنیت برای آنها باشد و آنها هدایت یافته اند(سوره ی مبارکه ی انعام، آیه ی ۸۲). با توجه به مطالب ذکر شده می توان چنین استنباط نمود که اعتقادات مذهبی ریسمان محکم و مطمئنی جهت رهایی از تنش های فرد و زندگی شاد برای او هستند.

 بیان مسئله:

در این تحقیق بر آئیم تا تعریفی کامل از هوش هیجانی از نظر روانشناسان و همچنین نظر پیشوایان دینی را در مورد گرایشات مذهبی را ارائه داده و با مقایسه این دو مبحث تصویر روشن و شفافی از یک فرد که بر گرایشات مذهبی و هوشی هیجانی خود آگاه است بدهیم و این مطلب را بیان نماییم که میزانی که یک فرد هوش هیجانی دارد یا نمره ای که از هوش هیجانی دریافت می کند  درگرایش او به سمت مذهب تاثیر دارد. یقینا تعلیمات دینی برخود آگاهی فرد که از مباحث هوش هیجانی است. موثر می باشد هوش هیجانی یعنی توانایی حفظ انگیزه در مقابل ناملایمت های زندگی و استقامت داشتن در شرایط بحرانی و حفظ خونسردی و تنظیم حالات روحی و روانی به گونه ای که پریشانی خاطر تفکر فرد را خدشه ساز نکند. و امیداور باشد بهترین تصمیم را انتخاب می کنید به طور خلاصه مذهب برای سعادت انسانها آمده است. و ابزاری در جهت نیل به آرامش و سعادت و هوش هیجانی مجموعه ای از مهارتها و صفاتی است که در سرنوشت افراد اهمیت بسزایی دارد(شریفی، ۱۳۸۵).

در آخر بیان مسئله باید گفت: خصیصه ی جامع وهمه گیر یک شخصیت مذهبی عبارت است از ارتباط وآرامش او و برقراری رابطه ای دوستانه و مداراگرایانه او با دیگران و حل مسائل موجود در زندگی به نحوی مطلوب و تسلط کامل او بر حالات درونی و بیرونی خود. که این ویژگی ها از مباحث هوش هیجانی نیز به حساب می آید(محبتی، ۱۳۷۳).

 سوال:

آیا بین هوش هیجانی و گرایشات مذهبی رابطه ای وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق:

هوش هیجانی یکی از مباحث مورد تحقیق در این پژوهش می باشد. هوش هیجانی با توانایی درک خود و دیگران (خودشناسی و دگرشناسی) ارتباط با مردم و سازگاری فردی یا محیط پیرامون خویش پیوند دارد. به عبارت دیگر هوش غیر شناختی پیشرفتها و موفقیتهای فرد را میسر می کند. و سنجش و اندازه گیری آن به منزله ی اندازه گیری و سنجش توانایی های شخصی برای سازگاری با شرایط زندگی و ادامه حیات در جهان است(جلالی، ۱۳۸۱) می خواهیم در این پژوهش از مزایای هوش هیجانی و استفاده آن برای پیشرفت در عرصه های زندگی و افزایش ارتباطات و بالاخص ارتباط آن را با گرایش به مذهب نشان دهیم که آیا در صورت بالا بودن هوش هیجانی میزان گرایش به مذهب نیز بالا می رود؟

مذهب قدرت تحمل، آلام، رنجها و صدمات را می افزاید. و بدین ترتیب به بهبود ارتباطات فرد و سازگاری او با محیط اطرافش می انجامد امروزه در سطح جهانی با فرضیات و تئوریهای گوناگون ضد مذهبی مواجه هستیم. که شاهد حملات همه جانبه به مذهب می باشد که باید به آنها آگاهی پیدا کرده و آگاهانه برخورد شود(حکمت، سعید، ۱۳۸۰، ص۳۳).

امروزه هوش هیجانی و گرایش به مذهب به عنوان یکی از مفاهیم مورد توجه سازمان بهداشت جهانی است. که نقش آن ایجاد تحرک و هماهنگی در تحقیقات در مورد این دو موضوع در سطح جهانی است و سعی در آن دارد تا میزان تأثیر انگیزش و اعتقادات مذهبی و هوش هیجانی را مشخص نماید تا به این اثبات برسد که با ارتباط دادن انسان به منبع و سرچشمه مبتنی و استمداد قلبی از او بر قدرت وحی و روانی خود افزوده و نه تنها بر مشکلات کنونی غلبه کرد بلکه در گامی فراتر از پرتو ایمان به درگاه باری تعالی به پیشرفتهای شگرفی برسد که به راستی یاد خدا زیور قلبها است(آل یاسین، سید علی، ۱۳۷۴، ص ۳۲).

 اهداف پژوهش:

هدف از تحقیق پیدا نمودن رابطه بین اعتقادات مذهبی و میزان هوش هیجانی می باشد که در این تحقیق فرض بر این است که بین اعتقادات مذهبی و هوش هیجانی رابطه وجود دارد که اگر فرض تحقیق به اثبات برسد می توان ادعا نمود که افرادی که دارای گرایش به مذهب هستند هوش هیجانی بالاتری نسبت به افرادی که این گرایش را ندارند هستند بنابراین این افراد موفق تر هستند و در این تحقیق سعی بر آشنا نمودن افراد با این حقیقت است که بهترین و مطمئن ترین و شاید کوتاهترین راه رسیدن به ارتباط موثر بهره گرفتن از توانایی ها و استعدادهای خود داشتن ایمان و اعتقاد به خدا و پیامبر و دین گرایشات مذهبی واقعی است.

فرضیه های پژوهش

بین گرایشات مذهبی و هوش هیجانی رابطه معناداری وجود دارد.

میزان هوش هیجانی در افراد با گرایشات مذهبی بالا بیشتر از میزان هوش هیجانی در افراد با گرایشات مذهبی پایین است.

متغیرهای مورد مطالعه:

با توجه به عنوان تحقیق که رابطه بین گرایشات مذهبی و هوش هیجانی می باشد اینگونه مشهود است که:

۱)      متغیر مستقل: گرایشات مذهبی فرد

۲)      متغیر وابسته: هوش هیجانی فرد هستند.

تعریف متغیرها

الف) تعریف نظری

هوش هیجانی: هوش هیجانی شامل ویژگی هایی مثل توانایی تهییج و برانگیختن خود، استقامت و پایداری در برابر شکست، از دست ندادن روحیه، وایس دانی افسردگی و ناامیدی در هنگام تفکر، همدلی و محبت و امید داشتن است. (گلمن، ۱۹۹۵/ ترجمه پارسا، ۱۳۸۰).

گرایشات مذهبی :عبارت است از سیستم فکری و عملی برای درک و فهم حقایق طبیعی جهان وراهی که انسان از روی حقیقت به موضوعی گرایش پیدا می کند(مدرسی، مطهری، ۱۳۶۸، ۱۳۷۲) گرایشات مذهبی داشتن ایمان و اعتقاد و یقیین قلبی به یکتایی خداوند و عمل به فرمان ها و دستورات دین تعریف شده است.

ب) تعریف عملیاتی:

برای اندازه گیری هوش هیجانی از تست هوش هیجانی پل که روایی و اعتبار آن ثابت شده است استفاده شد. که این آزمون مشتمل بر ۲۰ سوال می باشد و دارای دو گزینه ی بلی و خیر است. برای اندازه گیری اعتقاد مذهبی از تست اعتقاد مذهبی آلپورت استفاده شده است. که مشتمل بر ۲۸ سوال می باشد و دارای ۵ گزینه است که عبارتند از کاملا مخالفم، مخالفم، نظری ندارم، موافقم و کاملا موافقم.

فصل دوم

 تاریخچه مذهب و سیر تحولات مذهبی

در حالیکه از مشاوره و خدمات روان درمانی و به طور کلی از علم روانشناسی چند دهه بیشتر نمی گذارد. مذهب تاریخچه ای به قدمت تاریخ بشر دارد. در واقع قدمت مذهب از علومی چون فلسفه و طب که از علومی مربوط به روانشناسی در یک چشم انداز یا دیدگاه مذهبی امری است . زیرا مفاهیمی از قبیل نوع دوستی، عشق، محبت و سازگاری از محورهای اساسی مذهب است بدون شک این مفاهیم از مفاهیم مهمی در علم روانشناسی و هوش هیجانی است. دلیل دیگر توجه مذهب به این علم این است که درمانهای انسانی گرایانه تا حدود زیادی به موضوعات مذهبی نزدیک است.(میرفس و تورن، ۱۹۹۸).

یونگ که یکی از بزرگان علم روانشناسی است برخی از رسوم مربوط به مذاهب بزرگ، عرفان، اسطوره شناسی، انسان شناسی و طالع بینی را مطرح کرده است. برخی از روان شناسان از اصول مذهب اقتباس نموده  و یک روان درمانی خاص را مطرح نموده اند که در آن شیوه ی درمان روان درمانی به عنوان یک بعد روحانی از اهمیت بسزایی برخوردار است (خدایاری، فرد، ۱۳۸۱).

استاد مطهری در بحث از فطرت گرایشهایی را بر انسان بر می شمارد که اولا با خود محوری قابل توجیه نیست ثانیا شکل انتخابی و آگاهانه نیز دارد یکی از این گرایشات عبارت است از:‌گرایش به عشق و پرستش بی تردید بعد پرسش و عبادت بر شیواترین شیوه در قالب مباحث نظری بیان شده است و تکالیف دقیق عملی ‍ژرفی را ارائه نموده است.

که زمینه سازنیل به معرفت کامل معرفی شده است(خدایاری فرد، ۱۳۸۱، ص ۹۳).علاوه بر آن چه ذکر شد پیوند علم و مذهب یکی از اساسی ترین موضوعاتی است که مشوق اصلی پیاژه در پرداختن به علم در معنای کلی و گسترده آن بوده است آنچه پیاژه در پرداختن به علم در معنای کلی و گسترده آن بوده است آنچه پیاژه در مورد پیوند علم و مذهب بیان نموده حاکی از آن است که او برای پیوند این دو نظریه علم کلی را مطرح کرده است که بدین گونه بتواند روابط درونی و بیرونی پدیده ها را توجیه نماید. وی بر خلاف نظریه تحصیلی که تنها بر روابط بیرونی می اندیشید.

و معتقد بود که روابط درونی موجب ظهور آثار خارجی و عامل تبیین کننده پدیده هاست. اساس روابط درونی در رشد شناختی انسان ارتباط بین کل و جزء است.کل به سبب کاملیت خود جزء را به سوی خود کشانده است و باید ارزش خود را به جزء تحمیل کند و جزء نیز به علت نقص خود به سمت کل های کاملتر حرکت نموده و مجذوب ارزش های کاملتر می گردد( لطیفیان و بشاش، ۱۳۸۰، ص ۱۲۴).

 تعاریف مذهب (دین) ودینداری

۱-    زیگموند فروید مذهب را این گونه تعریف می کند: مذهب نیروی عظمی است که قویترین احساسات بشر را در اختیار دارد و بر هر تصمیمی حکمرانی می کند(صانعی، ۱۳۵۰).

۲-    ویلیام جیمز از مذهب این تعریف را ارائه می دهد: مذهب عبارت است از تجربه و احساس رویدادهایی که برای هر انسانی در عالم تنهایی به دور از هر گونه وابستگی روی می دهد و این تجربه برای هر انسانی حداقل یکبار روی می دهد و او اینگونه مذهب را تجربه می کند(خدایاری فرد، ۱۳۸۱، ص ۹۴).

۳-    منتسکو مذهب را بزرگترین و جامع ترین قوانین در اجتماع بشری قلمداد می کند(صانعی، ۱۳۵۰)

۴-    کارل گوستا یزدگ، مذهب را این گونه تعریف می کند: مذهب حالت از روح است و عبارت است از حالت مراقبت و تفکر و توجه دقیق به بعضی از عوامل موثر که شر عنوان قدرت قاهره را به آنها تعلق می دهد(یونگ، ترجمه روحانی، ۱۳۸۳، ص ۵).

۵-    یسترون معتقد است مذهب عبارت است از چیزی که در ما احساس پرستش نسبت به یک وجود برتر که ما آن را الهی می نامیم و آن را مقدس و قابل ستایش می دانیم (دیونگ، ترجمه روحانی، ص ۲۵۰).

۶-    تبسن، شون رادونیس، ۱۹۹۳، به نقل از ن‍ژاد ، ابوالهری و رمضانی ۱۳۷۶م دین را به صورت کنشی تعریف کرده اند به اعتقاد آنها دین یعنی آنچه ما به عنوان یک انسان انجام می دهیم تا شخصا پاسخ سوالاتی را که با آنها مواجه هستیم دریابیم و به کمک دین مسائل زندگی را بهتر حل می کنیم.

۷-    مذهب عبارت است از تأثرات، احساسات، رویدادهایی که برای هر انسانی به دور از هر تنهایی و فارغ  از همه وابستگی ها رخ می دهد به نحوی که انسان در می یابد که آنچه بین او و آنچه امر خدایی می نامد رابطه ای وجود دارد که این رابطه برای او کاملا ملموس است(جیمز، ۱۹۶۸، ترجمه قائمی، ۱۳۷۰)

۸-    دینداری به معنای متصف بودن به یک دین از تنهایی موجود یا ابزار سر سپردگی نسبت به دینی خاص می باشد بدین معنا که فرد خود را پیرو مذهبی خاص معرفی می نماید(نوابی نژاد، ابوالهری و رمضانی، ۱۳۷۶).

۹-    ویلیام جیمز علاوه بر اینکه مذهب را یک تجربه تلقی می نماید مذهب را یک هیجان منحصر به فرد نیز می داند(جیمز ۱۹۶۸، ترجمه قائمی، ۱۳۷۰)

۱۰-           در فرهنگ آکسفورد مذهب را چنین تعریف می کنند: مذهب عبارت است یک قدرت برتر نامرئی که بر سرنوشت انسان تسلط دارد واجب الطاعت است.(حسینی، ۱۳۸۰، ص ۲۰).

 مفهوم پرورش مذهب:

پیامد مذهب در حقیقت مجموعه دگرگونی هایی است که در فکر عقیده فرد به منظور ایجاد نوع خاصی از عملکرد و رفتار که تکیه براصول مذهب دارد. به وجود می آید و به عنوان عامل مسلط بر زندگی فرد و بر تمام جوانب زندگی او خود نمایی می کند که این قانون و ضابطه بر هر ضابطه دیگری در زندگی فرد مسلط تر می باشد زیرا در جهان امروز که صنعت می توان گفت که فرد دارای وظایفی نسبت به جامعه است و او باید پایبند به تعهداتی خاص است. مگر زیگموند فروید معتقد نبود. که جامعه نیازی به مذهب ندارد. اما باید گفت در عصر ما که بیماری های روانی و نگرانی ها و اضطرابهای متعددی در آن جای دارد. و افراد ترس از برقرار نمودن رابطه با یکدیگر را دارند و از بین بردن نقاب چهره خود ترس و دلهره دارند ضوابط مذهبی بهترین داروی شفابخش و نجات دهنده فرد از نگرانی هاست وبه عقیده ی آدلرکه از تجارت ۳۰ ساله ی روانکاوی خود سخن می گفت: معتقد بود که کلیه ی بیماران روانی که حس مذهبی خود را باز یافتند درمان شوند(افروز، ۱۳۵۷).

 مذهب و درک عاطفی

بر خلاف آنچه که روانشناسان و جامعه شناسان یک بعدی همچون زیگموند فروید و کمونیستها فکر می کنند. و برای انسان چیزی خارج از جسم و نیازهای جسم قائل نیستند برخی دیگر معتقدند که همان طور که انسان از نظر جسم ۴ بعدی است روح او نیز حداقل۴ بعد را دارد:

۱-    حسن راستی یا حقیقت جویی که سرچشمه انواع علوم و دانشها و انگیزه و کنجکاوی است و این حس برای انسان تلاشی رادرجهت شناخت جهان هستی و پدیده های گوناگون ایجاد می کند.

۲-    حس زیبایی: علاقه ی انسان به هنرهای اصیل واقعی، زیباییها  و ذوقیات و کششی در درون خود به این هنرها و امور حس می کند.مسلما این حالت فرد یک عامل اقتصادی ندارد بلکه علتی فراترداردمثلا لذتی که انسان با شنیدن یک قطعه شعر جالب می برد یا با دیدن یک نمایش زیبا یا بوییدن یک شاخه ی گل، این لذت و حالت هوش با عامل اقتصادی ربطی ندارد بلکه این نیاز یک کشش روحی است که دلیلی بر اصالت این حس و تأثیر آن در پیدایش بخش عظیمی از پدیده های صنعتی و اجتماعی است و همچنین رونق اقتصادی شده است.

۳-    حس نیکی: کسیت که در درون خود کششی هر چند ضعیف به سوی مفاهیمی چون:‌عدالت، وجدان و فداکاری را احساس نکند حتی اگر این فرد مربوط به انسانهایی باشد که هزاران سال قبل در کراتی دیگر می زیستند عشق و علاقه و احترام به یک قهرمان یا یک فرد عادی مسلماً دلیل اقتصادی ندارد بلکه احساس اصیلی است که در درون بشر ریشه دوانده و همانند یک بعد جسمانی جزئی از ما شده است و حتما انسانهایی که بعد از ما نیز خواهند زیست این حس زیبا را درک خواهند کرد و همچون ما این حس را مقدس می دانند.

۴-    حس مذهبی: ایمان به یک مبدأ متعالی و قابل پرستش و نیایش که از اعماق درون روان ادمی سرایت کرده باشد. حتی می توان گفت که انسان در طول تاریخ بسیار نشان داده است که به خاطروجود چنین حسی و قواست آن زندگی خود را فدای این حس کرده اند برای جاودان ماندن این حس(آیت الله مکرم شیرازی، ۱۳۶۸)

 انگیزش مذهبی:

انگیزش مذهبی گرایش و نیروی درونی است که ارگانیسم را به سوی هدفی خاص هدایت می کند مذهب در علم وا‍‍ژه شناسی به معنای Religio آمده است. که به معنای پیوند می باشد بنابراین مذهب پیوندی است بشری و معنوی که وظیفه ی آن متحد ساختن ابناء بشرو آیین های خود در یک اعتقاد واحد است که برخی این نیاز عمیق همگانی را متحملاً‌از احساس ناتوانی آدمی درکائنات و از تمایل او به امنیت سرچشمه می گیرد بنابراین ایمان مذهبی پاسخ واکنشی است که در مقابل تزلزل و نا اطمینانی حیات که فرد توانایی برقرار رابطه با پدیده های اطراف خود را به نحو احسن را گذارد و این واکنش دلیلی است برای وجود آمدن مذهب (رزم آزماه، ۱۳۷۰)

 صفات مذهبی:

صفات فکری  یا عقیدتی است که مربوط به موضع گیری فلسفی فرد در رابطه با نظم پدیده های هستی است از دیدگاه اسلام بیان شده است که جدایی و مرزی بین صفات روانی  واعتقادات مذهبی وجود ندارد صفات مذهبی به تعداد معینی از  صفات محدود نمی شود بلکه تمامی اوامر و نواهی را در تمام سطوح زندگی بشر شامل می شود مانند اعتقاداتی که در دین اسلام در مورد مفاهیمی چون واجب و مستحب و مکروه وجود دارد که این مفاهیم در تمام زندگی فرد جریان دارد. مادامی که سلامت  وبهنجاری یک اعتقاد مذهبی حاصل نشود سلامت روانی هم حاصل نخواهد شد و این گونه به نظر می رسد که فرد از نظر ابزار هیجانات و احساسات خود نیز در شرایط ایده آلی نیست. اعتقاد ما بر این است که اعتقادات مذهبی در حل مسائل و بحران های عاطفی موجب بهبود روابط میان فردی در میان افراد بشر می شود و به دلیل جامعیت و کامل بودن یک مذهب آسمانی چون اسلام بسیاری از مشکلات و سردرگمی های انسان عصر مرتفع خواهد گردید. بسیاری از دانشمندان غربی استفاده از شیوه ها و الگوهای مذهبی و توجه به اعتقادات و انجام امور معنوی از قبیل نماز، روزه، حج و غیره را وسیله ای مطمئن برای جلوگیری از انحطاط و سردرگمی در دنیای امروز می دانند(آیت الله مکارم شیرازی، ۱۳۶۸).

 اعتقادات مذهبی:

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .